Илмий-тадқИҚот усуллари

Назарий тадқиқот усуллари.

• Таққослаш - нарсалар ва ҳодисалар ўртасидаги ўхшашлик ва фарқларни аниқлаш.
• Таққослаш усули қуйидаги талабларга жавоб берса самарали бўлади:
• - фақат шу каби ҳодисаларни таққослаш мумкин, улар орасида маълум бир объектив умумийлик мавжуд бўлиши мумкин;
• - таққослаш энг муҳим, зарурий (аниқ вазифа нуқтаи назаридан) белгилар бўйича ўтказилиши керак.
• Идеаллаштириш бу ҳақиқатда мавжуд бўлмаган ёки амалда мавжуд бўлмайдиган объектларни хаелда қуриш (масалан, мутлақо қаттиқ жисм, мутлақо қора танаси, чизиқ, текислик).
• Идеаллаштиришнинг мақсади ҳақиқий объектларни баъзи ўзига хос хусусиятларидан маҳрум қилиш ва ушбу объектларга маълум реал бўлмаган ва фараз қилувчи хусусиятларга эга бўлиш (ақлий)

Назарий тадқиқот усуллари.

• Формаллаштириш - бу турли хил объектларни сунъий тиллардан, масалан, математикадан фойдаланиб, ишора шаклида кўрсатиш орқали уларни ўрганиш усули.
• Формаллаштиришнинг афзалликлари:
• - муаммоларни ечишда умумий ёндашувни таъминлайди;
• - рамзийлик кийматларни кайд этишда аниқлик ва равшанликни беради;
• - белгилар оддий маънога эга бўлганлиги сабабли оддий тилнинг ноаниқлигини йўқ қилади;
• - объектларнинг рамзий моделларини шакллантиришга ва реал нарсалар ва жараёнларни ўрганишни ушбу объектларни ўрганиш билан алмаштиришга имкон беради.

Назарий тадқиқот усуллари.

• Классификация (туркумлаш) – ахборотни ўзаро боғлиқ гуруҳлар, хоналара ёки синфларга таққослаш асосида таксимлаш.
• Дедукция (ажралиш) ва индукция ўзаро тескари билиш усуллари.
• Дедуктив - бу тўпламнинг маълум бир элементи ҳақида хулоса бутун тўпламнинг умумий хусусиятларини билиш асосида тузилган хулоса. Тушуниш усули сифатида дедукция мазмуни бу аниқ ҳодисаларни ўрганишда умумий илмий қоидалардан фойдаланиш.
• Индукция деганда синф объектларининг бир қисми ҳақидаги билим асосида, умуман синф тўғрисида хулоса чиқарилганда, муайян шахсдан умумий ҳолатга ўтиш тушунилади.
• Моделлаштириш - оддий схема асосида янада мураккаб объектнинг моделини яратиш, яъни. ҳақиқий объектни, жараённи шартли равишда яратилган вазиятга, моделга ўтказиш. Моделлар деганда билим объекти ўрнини босадиган ва у ҳақида маълумот манбаи бўлиб хизмат қиладиган тизимлар тушунилади. Моделлар ўхшашдир, асл нусхаси билан ўхшашлиги; ва фарқ аҳамиятсиз.
• Моделлар икки турга бўлинади: моддий ва идеал.
• Моддий моделлар маълум бир материалда - ёғоч, металл, шиша ва ҳоказоларда мужассамланади.
• Идеал моделлар чизмалар, диаграммалар ва бошқалар каби визуал элементларда қайд этилади.