Эмпирик тадқиқотнинг асосий усуллари: кузатиш, ўлчаш, экспериментал ўрганиш (экспериментлар), сўроклаш, суровлар утказиш , интервю, тестлаш ва бошқалар.
Кузатиш - Кузатиш - бу фактларни оддий қайд этиш билан чекланиб қолмасдан, ўрганилаётган ҳодисанинг сабабларини илмий изоҳлайдиган илмий тадқиқот усули. Кузатувнинг асосий мақсади - уларнинг муносабатларидаги фактларни тўплаш.
- Муваффақиятли бўлиш учун кузатиш қуйидаги талабларга жавоб бериши керак:
- - ниятлилик (кузатиш аниқ, аниқ белгиланган вазифа учун амалга оширилади);
- - режага асосланганлиги (кузатув топшириқларига мувофиқ тузилган режага мувофиқ амалга оширилади);
- - мақсадга мувофиқлик (ҳодисанинг фақат қизиқарли томонлари кузатилади);
- - фаоллик (кузатувчи зарур объектларни, ҳодисанинг хусусиятларини фаол равишда қидиради);
- - тизимлилик (кузатиш доимий равишда ёки маълум бир тизим бўйича амалга оширилади)
Ўлчов - Ўлчов - бу ўлчов бирлиги ёрдамида миқдорнинг рақамли қийматини аниқлаш. Ўлчов қуйидаги асосий элементларнинг мавжудлигини назарда тутади: ўлчов объекти, эталон; ўлчаш асбоблари, ўлчаш усули. Ўлчов таққослаш усулидан келиб чиқкан, шунга қарамай у янада кучли ва универсал англаб олиш воситасидир.
Эксперимент - Эксперимент - бу тадқиқотчини мос хусусиятларни аниклаш учун сунъий шароитлар яратиш ёки зарур бўлган табиий шароитлардан фойдаланиш орқали фаол ва мақсадли равишда таъсир қилиб объектни ўрганиш усули.
- Объектни экспериментал ўрганишнинг кузатиш билан таққослаганда афзалликлари:
- - тажриба жараёнида асосий жараёнга тўсқинлик қилувчи ён омилларни йўқ қилиш орқали ҳодисани "соф шаклда" ўрганиш мумкин;
- - экспериментал шароитда объектларнинг хусусиятларини тадкик этишингиз мумкин;
- - тажрибанинг такрорланувчанлиги: синовлар зарур бўлганда неча марта ўтказилиши мумкин.
- Эксперимент қуйидаги ҳолларда ўтказилади:
- - объектнинг олдин номаълум хусусиятларини топишга ҳаракат қилганда;
- - назарий курилмаларнинг тўғрилигини текширишда;
- - ҳодисани намойиш қилишда.
Do'stlaringiz bilan baham: |
