Ilmiy etimologiya,xalq etimologiyasi va yolg`on etimologiya

Bechora(Poodle - pudel)
4) Dans - Raqs(Raqs - raqs)
5) Abolon Polvederskiy - Tarjima yo'q
6) Nimfosoriya - Nymfusorian(Nimfa - nimfa, infuzorian - kipriksimon)
7) Busters - Tarjimasi yo'q (Lyustra - qandil, büst - büst)
8) Melkoskop - Kichik kroskop(Kichik - kichik, mikroskop - mikroskop)
Shunday qilib, xalq etimologizatsiyasi hodisa sifatida ko'pincha kam ma'lumotli odamlarda kuzatiladi, bu nodonlik va savodsizlikdan ongsiz o'zgarishlarmi yoki muallif tomonidan ongli ravishda tanlangan so'z variantlari (soxta xalq etimologiyasining vaqti-vaqti bilan bo'yalishi).
Ammo ijtimoiy tilshunoslik nuqtai nazaridan eng qiziqarli bo'lgan yana bir soha bor - bu bolalar nutqi. Eng qizig'i, chunki hech bir til fanida bolaning nutqiga xalq etimologiyasi bilan uyg'unlashgan ijtimoiy tilshunoslik kabi jiddiy e'tibor berilmaydi. Bu erda, kesishgan joyda, bolalar etimologiyasi deb ataladigan narsa paydo bo'ladi.
Bolalik etimologiyasi
Onajon, keling, shartnoma tuzamiz. Siz o'zingizcha "skid" deysiz, men esa o'zimcha aytaman " aravalar". Axir, ular "yo'qotish" emas, balki olib yurishadi.
Nima uchun "o'tin kesish" deysiz? Axir o'tin kesilmaydi, lekin balta.
Va nima uchun qo'lqop? Kerakli barmoq uchlari.
Nega ularni chaqirasiz simitlar? Ular qo'chqordan emas, balki rulondan.
Sigir dumba qilmaydi, lekin shoxlar.
Hech kim, ehtimol, kichkina bolalar kabi so'zlarning kelib chiqishi bilan bog'liq savollarga unchalik qiziqmaydi. Bir necha soat ichida siz boladan o'nlab savollarni eshitishingiz mumkin va ba'zida ular hatto o'qimishli odamni javobning to'g'riligi haqida o'ylashga majbur qiladi. Bu “nega”larning ba’zilari ona tiliga, bola nutqida endigina ishlata boshlagan so‘zlarning kelib chiqishiga bog‘liq.
Kichkina bolalar hamma narsani tushunishlari kerak, lekin agar so'z aniq bo'lmasa, bola uni o'zgartiradi, ehtimol butunlay ongsiz. Ammo bunday "yangi ixtiro qilingan" so'zlarning qancha misollarini dunyo bilmasin - ularning barchasi bir xil modelga ko'ra shakllangan - semantik.
Bolalar etimologiyasining xalq etimologiyasidan farqi shundaki, uning mualliflari maktabgacha va boshlang‘ich maktab yoshidagi bolalardir. Bolalar etimologiyasi psevdo-folklarga yaqin, ammo undan farq qiladi. Bu farq shundaki, yozuvchilar soxta xalq etimologiyasi bilan o'zlarining yozuvchilik mahorati bilan belgilanadigan aniq maqsad bilan shug'ullanadilar, bolalar esa so'zlarni o'zgartirib, ularni o'z atrofidagi narsa va hodisalar dunyosi haqidagi g'oyalariga moslashtirishga intiladi. Ba'zi bolalar uchun bolg'a "bolg'a" emas (chunki ular bolg'a emas), balki "bolg'a" (ular kaltaklangani uchun).
Agar xalq etimologiyasida notanish so'z yoki iboraning o'zgarishi o'z-o'zidan sodir bo'lsa, bolalar etimologiyasida hamma kattalar uchun tushunarli bo'lgan tez-tez ishlatiladigan so'z "tuzatiladi" va bolalar o'zlarining "tuzatishlariga" undaydilar, unga ongli ravishda munosabatda bo'lishadi. hayotiy tajriba. Bola shunday bahslashadi: "Og'riqli joyga qo'yilgan narsa "gips" emas, balki "gips" deb nomlanishi kerak " kattalar aytganidek. Yoki: “Ular planer bilan kesishadimi? Yo'q, ular kesib tashlashdi, shuning uchun uni chaqirish kerakmi? "planer".
Mana, turli vaqtlarda biz eshitgan va yozib olgan bir nechta bolalar etimologiyasi: "baronessa" ("baronessa", negadir "usta" dan olingan), "qisqa" ("o'sish" tufayli "qisqa" o'rniga), olomon (“Olomon” tufayli “buyum bozori” o‘rniga), “o‘txo‘rlar” (“oziq-ovqat”dan hosil bo‘lgan “o‘txo‘rlar” o‘rniga).
Bunday o'zgarishlar har doim kulgili, ba'zan hatto bema'nilik darajasiga etadi, lekin nima eshitganingizdan qat'iy nazar - diqqat qiling, ibora hech qachon ma'nodan mahrum bo'lmaydi.
Bolalar etimologiyasi va xalq etimologiyasini bir xil so'zni bir necha bolalar bir xil tarzda etimologiyalashlari ham birlashtiradi, buni K.I. Chukovskiy "Uchdan beshgacha" kitobida. Mana bir misol: “yozish – yozuvchi”, “o‘ynash - geymer", "o'qing - o'quvchi", "yolg'on - yolg'onchi », « uyqu - mutaxassis". Chukovskiy bunday so'z yaratishni "ongsiz mahorat" deb ataydi va ko'plab misollarni o'zi eshitgan so'zlarni eng kam sonli tovushlarni beixtiyor o'rniga qo'yish orqali tushunishning bir xil usuli bilan izohlaydi. Agar bola "vermut" (vermut) so'zini bilmasa, u o'ylamasdan uni "shuvoq" ga aylantira oladi, bu juda "ongsiz mahorat" bo'ladi. Ingliz tilidagi "Avstriya" so'zini "istiridye" (istiridya) bilan uyg'unlikda qayta ko'rib chiqish misoli allaqachon yuqorida eshitilgan, ammo bu g'oya aynan bolalarning tasavvuriga tegishli.
"Qiziq rasmlar" bolalar hazil jurnali o'z sahifalarida quyidagi so'zlarni keltiradi: Bolalar etimologiyasi bilan bog'liq "varulya" ("qozon" o'rniga), "prick" ("igna" o'rniga). “Tish-grab” (“timsoh” o‘rniga), “dilibomchik” (“chaqiruv” o‘rniga) kabi so‘zlarga kelsak, ularni bolalar etimologiyasiga oid so‘zlarga bog‘lab bo‘lmaydi, chunki ular o‘rindosh bo‘lmagan. o'zgartirilgan, lekin yangidan yaratilgan. Bu vaqti-vaqti bilan paydo bo'ladigan neoplazmalar.
Filmlardan birida kichkina bola otasi bilan suhbatda u "shokolad soqollari" (shokoladli elektr ustara) bo'lgan kreplarni xohlashini aytdi, unga otasi mehribonlik bilan javob berdi - "soqollar" emas, balki "soqollar" - bu tarjimada shunday yangradi: "Yo'q. cheesecakes, lekin talaşlar, ahmoqona ". Bunday "so'z ijodi" ni tarjima qilishda bunday so'z o'yinlari paydo bo'lishi mumkin.
Bolalar etimologiyasi? bu bolalarning fikriga ko'ra, tuzatilgan so'zning mazmuniga aniqlik keltiradigan, ikkinchisini ularga yaxshi ma'lum bo'lgan boshqa so'z bilan bog'laydigan keng tarqalgan so'zlarni shunday qayta ishlash.
Shunday qilib, agar bola ob'ektning funktsiyasi va uning nomi o'rtasidagi to'g'ridan-to'g'ri yozishmalarni sezmasa, u ismni tuzatadi, bu so'zda ob'ektning o'zi farqlay olgan yagona funktsiyasini ta'kidlaydi. Shunday qilib, biz bola nutqining rivojlanishi taqlid va ijodkorlikning birligi ekanligiga yana va yana ishonch hosil qilamiz. Bola ongsiz ravishda tovushda ma'no borligini, so'zda jonli, aniq tasvir bo'lishini talab qiladi; va agar bunday bo'lmasa, bolaning o'zi tushunarsiz so'zga kerakli tasvir va ma'noni beradi. Ammo yana, rasmiy yozma rus tilidagi lug'at yoki deb bahslasha olmaydi ingliz tilidan bolalar so'zini yaratish natijasida to'ldiriladi, lekin og'zaki nutq yana tinglovchini o'zining jonliligi va lingvistik eksperiment uchun chinakam cheksiz imkoniyatlari bilan hayratda qoldiradi.
Etimologiyaga qiziqish kattalarda ham, bolalarda ham namoyon bo'ladi va etimologiya til rivojlanish qonuniyatlarini kam tushunadigan odamlarning sevimli mashg'ulotidir. Aksincha, tilshunoslar, to'g'ri etimologiyani topishning murakkabligini tushunib, bunga juda ehtiyotkorlik bilan yondashadilar. Tayyorlanmagan odam uchun har qanday tasodifiy uyg'unlik so'zlarning yaqinlashishi va ularning kelib chiqishini tushuntirish uchun sabab bo'lishi mumkin, unchalik unchalik bo'lmagan so'zlar esa bunday "etimologlar" tomonidan e'tiborsiz qoldirilgan. Aksincha, tilshunos faqat muntazam tovush yozishmalariga tayanishi mumkin turli tillar va bir til rivojlanishining turli bosqichlari (buning uchun siz fonetik qonunlarni, so'zlarning grammatik tuzilishini va uning o'zgarishlarini bilishingiz kerak) va ma'nolarning muntazam korrelyatsiyasi. Mutaxassis bo'lmagan odamga tushunarli bo'lib tuyulgan narsa ko'pincha tilshunos tomonidan so'roq qilinadi va aksincha, tilshunos bo'lmagan, tilshunoslik fanining vakili nuqtai nazaridan aql bovar qilmaydigan qiyoslash ishonchli tarzda isbotlashi va tushuntirishi mumkin.
1 Etimologiya - yunon tilidan etimologiya dan etimon-"haqiqat" va logotiplar -"so'z", "ta'lim"; rus tilida so'z etimologiya ikki ma'noga ega: "so'zlarning kelib chiqishi" va "so'zlarning kelib chiqishini o'rganish".

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.

L L.E..Pizani V., Etimologiya, Per. sital., M., 1956; Sevortyan E.V., Etimologicheskiy slovar tyurkskix yazmkov, T., 1-4, M., 1974-84; Rahmatullaev Sh., O’zbektilining etimologik lug’ati, T., 2000. Nemat Mahkamov.