Ilmiy izlanuvchining metodologik madaniyati

Ilmiy tadqiqot bosqichlarini tavsiflash va analizdan o’tkazish, hozirgi zamon kompyuterlashtirilgan fanining tilini analizdan o’tkazish, ilmiy tadqiqotning alohida tartibi va usullarini qo’llash mumkin bo’lgan sohalarni aniqlash ham ilmiy bilish metodologiyasining vakolatlari jumlasiga kiradi. Fan bu o’sib boruvchi bilim tizimi bo’lib, quyidagi komponentlarni o’z ichiga oladi: ilmiy faktlar, maxsus ilmiy tushunchalar, atamalar va sxemalar, g’oyalar, gipotezalar va nazariyalar, shuningdek, fan qonunlari va ilmiy bi­lish metodlari.

• Ilmiy tadqiqot bosqichlarini tavsiflash va analizdan o’tkazish, hozirgi zamon kompyuterlashtirilgan fanining tilini analizdan o’tkazish, ilmiy tadqiqotning alohida tartibi va usullarini qo’llash mumkin bo’lgan sohalarni aniqlash ham ilmiy bilish metodologiyasining vakolatlari jumlasiga kiradi. Fan bu o’sib boruvchi bilim tizimi bo’lib, quyidagi komponentlarni o’z ichiga oladi: ilmiy faktlar, maxsus ilmiy tushunchalar, atamalar va sxemalar, g’oyalar, gipotezalar va nazariyalar, shuningdek, fan qonunlari va ilmiy bi­lish metodlari.
• Ilmiy bilish metodlari bu ob’ektni o’rganishning asoslangan izchil usullari va qoidalaridir. Muayyan fanlarning umummilmiy, xususiy va maxsus metodlari tafovut etiladi. Tabiiyki, fan epistemologiyasida ularning dastlabki ikkitasi bevosita qiziqish uyg’otadi.

Eksperiment va tajriba — ob’ektni va uning xulq - atvorini kuzatishni zarur komponent sifatida o’z ichiga oluvchi, ammo ob’ektning belgilari, tuzilishi va funksiyalarini o’rganish maqsadida unga faol ta’sir ko’rsatishni nazarda tutuvchi ilmiy bilish metodlari. Tajriba va eksperimentlar jarayonida olim­lar eksperimental moslamalarda ilmiy tadqiqot maqsadlarini amalga oshirish uchun zarur shart -sharoitlarni ongli ravishda yaratadi, modellashtiradi, o’rganilayotgan hodisaning oqimini o’zgartiradi va mazkur tajriba uchun zarur yo’nalishga buradi. Eksperiment jarayonida ob’ektning mavjudlik shart- sharoitlari faol o’zgarib boradi.