Ilmiy tadqiqotlarda statistik metodlar

8- Mavzu: Nazariytadqiqotlar
Reja:

1.Nazariytadqiqot.

2.Metodologiyatushunchasi
3. Tadqiqotobyekti
NazariytadqiqotInsonningboshqamavjudotlardanfarqiuningma’lumbirmaqsadsariharakatqilishidadir. Kishimaqsadgayetishishjarayonidabirqatortabiiyvasun’iyto’siqlarniyengibo’tadi. Buto’siqlarnibartarafqilishuchunbirqatortadbirniko’radi.
Maqsadgayetishishdamuayyanto’siqniyengibo’tishuchunqo’llaniladigantadbirlarmajmuiniusuldeyiladi.
Maqsadgayetishishdabirnecha, gohoo’nlab-yuzlabto’siqlarniyengishgato’g’rikeladi. Buto’siqlarniyengishuchuntegishliusullartizimiqo’llaniladi.
Maqsadgayetishishdagiqo’llaniladiganusullartizimiuslubi (yo’l) deyiladi.
Usullarnima’lumbirtartibdaqo’llanishjarayonidabirharakatmaqsadko’rsatkichlarigabo’ysundiriladi. Undantashqari, kishimaqsadgayetishishjarayonidadialektikaningengumumiyqonunlarigahamdamuayyansohasiumumiyvaxususiyqonuniyatlarigahamamalqiladi.
Insonbufaoliyatinihoyasidaqandayko’rsatkichlarerishishiniko’zoldigayaqqolkeltiribamalgaoshiradi.
MetodologiyatushunchasiMetodologiyadeb, kishimaqsadsariqilganharakat; ungatamoyilbo’lganmaqsadko’rsatkichlaribilanshuharakatdavomidaamalqiladiganqonuniyatlarmajmusigaaytiladi.
Harqandayjamiyata’zolariningumumiymaqsadibo’ladi. O’zbekistonRespublikasihalqlariningasosiymaqsadihuquqnivademokratikdavlatniqurish, adolatlifuqarolarjamiyatinishakllantirishdir. Bunday davlat va jamiyatning ko’rsatkichlar majmui bo’ladi. Uni millat mafkura deyiladi. Shu bilan birgalikda har qanday ijtimoiy guruhlarning o’ziga xos maqsadlari ham mavjud.
Har bir shaxsda ijtimoiy sifatlar va shunga yarasha ehtiyojlar tizimi bo’lganligi sababli odamlarningshaxsmaqsadlarihamturlichadir.Jamiyatni oldiga qo’ygan maqsad ko’rsatkichlari va lektikaning umumiy qonunlari butun jamiyat a’zolari faoliyati uchun eng umumiy metodologikasosdir.Har bir sohada mavjud maqsad va shu sohada hukm suruvchi qonuniyatlar shu soha bilan shug’ullanuvchilar uchun umumiy metodologik asosdir.
Muayyan faoliyatning eng umumiy, umumiy maqsad ko’rsatkichlari va qonuniyatlari bilan birga shu faolyugning ichida qisqa muddatli maqsad ko’rsatkichlari va moq qonuniyatlari ham bo’ladi.
Kishilar o’z faoliyatida qisqa muddatli maqsad ko’rsachkichlari va soha qonuniyatlariga amal qilishligini xusus metodologiya deyiladi. Odamlar faoliyat ko’rsatish jarayonida eng umumiymidir.
Umumiy va xususiy metodologiyalardan kelib chiqqan holda o’z ishlarini amalga oshiradilar. Aks holda qilgan harakatlari zoye ketishi mumkin.
Yuqorida ta’kidlab o’tganimizdek, sohasidan qat’iy nazar, har qanday ilm o’z tadqiqotini bir butunlikka, ya’ni tegishli majmuga qaratgan bo’ladi. Ular bir necha o’zaro funksional bog’liq qismlardan tashkil topgan bo’ladi.
Uni majmu deb nomlanishiga ham sabab shu.
Butun borliq katta va kichik hamda shaklan turli majmulardan tashkil topgan.
Shu majmularni tashkil qiluvchi qismlari orasidagi aloqadorlikni va bu majmularning xususiyatlarini belgilab beruvchi inson faoliyatiga ilm, deyiladi.
Majmularni tashkil qiluvchi negiziga qarab, ularni moddiy va nomoddiy, turlarga ajratiladi. Moddiylari tabiiy va sun’iy.
Tabiiylari geologik, biologik, geografik, ekologik va hokazolar. Sun’iylari texnika, inshoot, agronomiyavaboshqalar.Har bir qism o’z navbatida majmu hisoblanib, u ham bir necha qismlardan tashkil topadi. Masalan, geologik majmu minerologik, gidrogeologik, paleontologik va hokazo qismlardan tashkil topgan. Ularning har biri ham bir necha qismlarga bo’linadi.
Bu majmularning har birini soha ilmi o’rganadi. Undan tashqari, butun moddiy olam majmulari ayrim xususiyatlarini alohida-alohida ilmlar o’rganadilar. Masalan, fizik xususiyatlarini fizika, kimyoviyxususiyatlarinikimyovahokazo.Nomoddiy majmui gumanitar, ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy degan qismlardan tarkib topgan. Ularning har-biri o’z oldiga majmu hisoblanadi va bir nechaqismlardaniboratdir.Ijtimoiy majmuning o’zi ma’naviyat, ma’rifat, madaniyat va san’at deganqismlarnio’zichigaoladi.Har bir soha yoki uning tarmoqlaridagi majmularning alohida-alohida ilm sohasi yoki uning tarmoq ilmi o’rganadi.