Ilmiy-texnik inqilob asosiy xususiyatlari, yo'nalishlari va yutuqlari

4.Axborot texnologiyalari inqilobi tizimidagi komponentlar va yondashuvlar
Axborot texnologiyalari inqilobi bozorlar uchun emas, balki Ar-ge doirasidagi sanoat klasterlari uchun endogen omil hisoblanadi. Iqtisodiy o'sish axborot texnologiyalari inqilobi omillarining kombinatsiyasi bilan belgilanadi. Axborotga asoslangan davom etayotgan texnologik inqilob haqidagi dastlabki eslatmalar 1960-yillarning boshlarida D.Bell, J.-J.Servan Shrayber, T.Umesao, F.Machlup asarlarida paydo boʻldi, “axborot jamiyati” atamasini ilmiy foydalanishga kiritdi. . Tadqiqotlar kompyuterlarning ijtimoiy hayotning muayyan sohalariga kirib kelishi va joriy etilishi fonida olib borildi va telekommunikatsiya va axborot ta'siri ostida iqtisodiyot va ijtimoiy sohadagi o'zgarishlarni tushunishga qaratilgan dastlabki urinishlar natijasida qabul qilindi. kuchayib borayotgan jarayonlar. Texnologik jarayonlarning asoslari fan tomonidan qo'yilgan va so'nggi yigirma yil davomida faol bo'lgan. Axborot, axborot texnologiyalari, kompyuter, elektron inqilob deb atalgan axborot va texnologiya sohasidagi inqilob XX asrning birinchi yarmida amalga oshirilgan ilmiy-texnikaviy inqilob (STR) shakllanishining natijasi va yangi bosqichlari bo'ldi. Fan ishlab chiqaruvchi kuchga aylangan 20-asr. Axborot-texnologik inqilob 20-asr oxirida, axborot qat'iy ravishda ijtimoiy taraqqiyotning zaxiralaridan biriga aylangan paytda yangi konturlarga ega bo'ldi. Jamg'armasiz, u boshqa an'anaviy zaxiralar bilan bir qatorda chiqdi: neft, gaz, ko'mir endi mamlakat, jamiyat keyingi taraqqiyot kelajagini yo'qotmoqda, shaxs zamonaviy tsivilizatsiya doirasidan tashqarida. Axborot va tarqatishning sifat va miqdoriy jihatdan shakllangan usullari juda qisqa vaqt ichida davlatlararo, shaxslararo munosabatlarni tubdan o'zgartirdi, beqiyos darajada ochiq, keng omma uchun ochiq bo'ldi va endi amalda masofaga bog'liq emas.
Insoniyat global axborot makoniga kirdi. Va haqiqat shundaki, axborotning sifati va yo'nalishi bila turib va ​​eng yaxshi niyat bilan emas, balki buzilgan bo'lishi mumkin, noqonuniy ravishda zarar etkazish va axborotga qarshi foydalanish uchun hozir - kuch, haqiqiy kuch, ko'pincha har doim ham eng yaxshi odamlarning qo'lida bo'lmaydi. Aslini olganda, biz shunday davrda yashayapmizki, kim axborotga ega bo‘lsa, o‘sha dunyo, ilm-fan, axborot va ular bilan bog‘liq yuqori texnologiyalar, shuningdek, ta’lim ham har qanday jamiyatning sivilizatsiyaviy taraqqiyot darajasini, global bunyodkorlikdagi ishtirokini belgilab beradi. Har bir narsa ijobiy, salbiy oqibatlarga olib keladi, masalan, insoniyat va vaqtning birligi holati farqlanishga olib keladi. Shaxsning axborot, kommunikativ, diagnostika, nazorat, monitoring potentsialining oshishi, ijtimoiy, siyosiy va ekologik taranglikning keskinligi pasayadi. Muammolar kuchaygani sari sarmoya va eng yangi texnologiyalar asosan yuqori rivojlangan mamlakatlarda to‘planib, intellektual salohiyat va yuqori malakali mutaxassislarning kambag‘al davlatlar va mintaqalardan boylarga chiqib ketishiga olib keladi. Axborot texnologiyalari inqilobi foyda keltiradi, tezislarga asoslangan va badavlat rezidentlar, mamlakat doiraning kuchli sur'atini bildiradi, tsivilizatsiya, fan, texnologiyaning katta darajasiga ega bo'lmaydi. Axborot texnologiyalari inqilobi global moliyaviy oqimlarning yo'nalishini tubdan o'zgartirdi. Agar sanoat inqilobi sharoitida rivojlangan davlatlar arzonroq ishchi kuchi izlab, kapitalni qoloq mamlakatlarga faol eksport qilgan bo‘lsa, tog‘-kon sanoati va ishlab chiqarish tarmoqlarini shakllantirib, malakasiz va yarim savodli aholi uchun o‘rinlar yaratgan bo‘lsa, hozirda kapital rivojlangan mamlakatlarga yo‘naltirilmoqda. mamlakatlar, yuqori texnologiyalar bilimli, yuqori malakali mutaxassislarni, yuqori ishlab chiqarish madaniyatini, rivojlangan infratuzilmani talab qiladi. Rivojlangan mamlakatlar butun dunyodan intellektual salohiyatni “sotib olishlari”, begonalarga o‘zlarining orqada qolganliklarini yengib o‘tishlari va undan ham ko‘proq imkoniyat qoldirmasliklari bilan bog‘liq holda, “aql oqimi” kreativligi axborot inqilobining o‘ziga xos xususiyati hisoblanadi. barqaror taraqqiyot darajasiga erishish. O'z-o'zidan manipulyatsiya yangi narsa emas, globallashuv va axborot inqilobi sharoitida u sifat jihatidan farq qiladi, butun dunyo aholisiga nisbatan mumkin bo'ladi. Axborot texnologiyalari inqilobi kelajakda ijtimoiy, iqtisodiy, ekologik va boshqa muammolarni bartaraf etish nuqtai nazaridan bir qator tadqiqotchilarga umid bog‘lashini, bu muammolarni o‘z-o‘zidan hal etmasligini alohida ta’kidlash zarur. Axborot texnologiyalari inqilobini boshqa inqilob egallashini, bunda axborot va yuqori texnologiyalar o‘rniga ilg‘or jamiyatning hal qiluvchi omili sifatida innovatsiyalar birinchi o‘ringa chiqishini, axborotni esa innovatsion jamiyat egallashini hisobga olib, odam o'zgarishlarning mohiyatini aniqlashi uchun etarli.
Ma’lumki, mamlakatlararo iqtisodiy bog‘liqlikning kuchayishi, tashqi iqtisodiy aloqalarning milliy iqtisodiyotlarga ta’sirining ortishi, katta-kichik davlatlarning xalqaro munosabatlardagi ishtirokining faollashuvi xо‘jalik faoliyatining baynalminallashuvidir. Iqti­sodiyot baynalminallashuvining dastlabki bosqichi xalqaro iqtisodiy hamkorlik hisoblanadi. Baynalminallashuvning keyingi bosqichi “xalqaro iqtisodiy integratsiya” bilan izohlanadi. Bu davr xalqaro mehnat taqsimotining chuqurlashuvi, kapital harakati jо‘shqinligining kuchayishi, ilmiy-texnik rivojlanish umumbashariy xarakterga ega bо‘lganligi, milliy iqtisodiyotning ochiqligi va erkin savdo darajasi ortishi bilan izohlanadi. Jahon iqtisodiyotining globallashuvi deb, turli mintaqa, mamlakat tarmoq va sohalarda kechayotgan jarayonlarning bir-biriga bog‘liqlik darajasining kuchayishi tufayli bosqichma-bosqich jahon xо‘jaligining yagona tovar, xizmatlar, kapital, ish kuchi, ma’lumot va bilimlar bozoriga aylanib borayotganligini tushunamiz. Texnologiyalar bilan ta’minlanganligi nuqtai nazaridan, mamlakatlar orasidagi farq oshib borayotganligi sababli jahon iqtisodiy muhiti xilma-xilligicha qolmoqda. Globallashuvning zamonaviy jahon iqtisodiyotidagi asosiy ziddiyatli jihati belgisi integratsiya va avtonomizatsiya jarayonlarning uyg‘unlashuvidir. Globallashuv jarayonlari inson salohiyatini oshirishda ham qulay sharoitlar yaratib bermoqda. U izlanish va tadqiqotlar, ta’lim va tajriba sohasida xalqaro malaka oshirish, qо‘shma loyihalar va xorijda tajriba almashinishning jadallashuvi natijasida о‘zini milliy iqtisodiyotning muhim innovatsion omili sifatida namoyish etmoqda. Bozor ishtirokchilari kо‘pchilik mamlakatlarda tarqalgan biznes yuritish tamoyillarini qayta shakllantirmoqdalar. Ular faoliyat maydonida gо‘yoki о‘zlarining tashkiliy va texnik tо‘rlarini yoyib tashlamoqdalar.

5.