Imlo va talaffuz munosabati Karimova Oydona
Download 1.13 Mb.
|
Karimova Oydona Imlo va talaffuz munosabati
- Bu sahifa navigatsiya:
- Orfoepiya
- Orfografiya
Imlo va talaffuz munosabatiKarimova OydonaReja:1.Orfoepiya 2.Orfografiya 3.ImloOrfoepiya
Orfoepiya
Orfografiya1.Orfografiya va uning asosiy tamoyillari: 2. Morfologik tamoyil 3) Shakliy-ananaviy tamoyil 4 Differentsiatsiya tamoyili. 1.Orfografiya va uning asosiy tamoyillari: Orfografiya – adabiy tilning to’g’ri yozish qonun-qoidalarini o’rganuvchi bo’lim. Fonetik tamoyil – talaffuzni yozuvda aks ettiradigan tamoyil.. Morfologik tamoyil – talaffuzni emas, balki so’z va qo’shimchalarni asliga mos holda yozadigan tamoyil. Ma`nolari Shakliy-ananaviy tamoyil – o’zlashgan so’zlarning shakli yozuvda saqlanadigan tamoyil. Differentsiatsiya tamoyili – shakli va talaffuzi bir xil bo’lgan so’zlarning yozuvda turli shartli belgilar vositasida farqlanadigan tamoyil. Ma`nolari 1995 yil 24 avgustda lotin grafikasi asosidagi o`zbek yozuvining imlosiga doir qoidalari tasdiqlandi. Bu imlo qoidalari quyidagi bo`limlardan tuzilgan: 1. Ayrim harflar imlosi: unlilar imlosi, undoshlar imlosi. 2. Asos va qo`shimchalar imlosi. 3. Qo`shib yozish. 4. Ajratib yozish. 5. CHiziqcha bilan yozish. 6. Bosh harflar bilan yozish. 7. Ko`chirish qoidalari. ImloAdabiy tilning og‘zaki nutq va yozma nutq me’yorlari farqlanadi. Ilmiy asoslangan adabiy til me’yorlarida talaffuz va imloning qat’iy qoidalari mavjud. Og‘zaki nutqda ayrim unli harflar yozilganidan boshqacha talaffuz qi linadi: kompyuter – kampyuter, mobil – mabil, kino – kiy no. Bunday so‘zlardagi unli harflarni matnlarda yozilganidek talaffuz qilish оg‘ - edurtm_uz 8 zaki nutq me’yorlaridan chetga chiqish sifatida baholanadi. Shuningdek, ba’zi unli tovushlar esa aytilganidek yozilmaydi: boho (talaffuzda) – baho (imloda), unuqqan (talaffuzda) – uniqqan (imloda), partret (talaffuzda) – portret (imloda). Ammo vahshiy, falokat, ravshan so‘zlarini vоxshiy, polаkat, rovshan deb talaffuz qilish yoki qanday aytilsa, shunday yoz ish to‘g‘ri emas. Og‘zaki va yozma nutqdagi bunday muammolarga duch kelganda „O‘zbek tilining talaffuz lug‘ati“, „O‘zbek tilining imlo lug‘ati“ga asoslanish kerak.Adabiy tilda barcha so‘zlar aytilganidek yozilsa edi, bir so‘zning o‘zini ham turlicha yozishga to‘g‘ri kelar, natijada imloni tartibga solib bo‘lmas, savodsizlik kuchayib ketar edi. Shuning uchun amaldagi talaffuz va imlo qoidalariga ko‘ra аyrim undoshlarning ham talaffuzi va imlosi mos farq qiladi. Og‘zaki nutqda ayrim undosh harflar yozilganidan boshqacha talaffuz qilinadi: mas xaraboz – mas xaravoz, shanba – shamba, pedagog – pedagok. Og‘zaki nutqdagi ixtisod, shoshilip, ketti so‘zlarini iqtisod, shoshilib, ketdi shaklida yozish lozim. Bu talaffuz, albatta, noto‘g‘ri emas. Ammo imloda so‘zlardagi bu undoshlarning qanday yo zilishi imlo qoidalari va lug‘atlarda me’yorlashtirilgan.
o‘zlashma so‘zlardagi tovush o‘zgarishlarida ham, o‘z qatlam so‘zlaridagi qo‘shimcha qo‘shilganda yuz beradigan tovush o‘zgarishlarida ham imloda yozuvda aks etadigan va yozuvda aks etmaydigan holatlar mavjud.E`tiboringiz uchun rahmat! Download 1.13 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling