Impact Factor: 2 issn-l: 2544-980x shuhrat Matkarimovning “Yilon” Qissasidagi Dialektizmlar Tahlili

-Na, u narsa shu xaltangizdagi? – yana sabrsizlandi Bahodir. – Ulli narsaga 
1
UrDU talabasi 
2
O„zME. Birinchi jild. Toshkent, 2000. 
3
Mirziyoyev.Sh.M. Milliy o„zligimiz va mustaqil davlatchiligimiz timsoli.“O„zbekiston ovozi”, 2019. 
4
Sharafiddinov O. Adabiyot tildan boshlanadi. Toshkent, 1986. 

---

Vol. 32 (2023): Miasto Przyszłości [phone] .  
35 
Miasto Przyszłości 
Kielce 2023 
o‘xshamiydi lekin og„zini mahkam bog„lab olibsiz. 
Yuqoridagi parchada “Na” dialektizmi ana u olmoshi o„rnida tinglovchining diqqatini o„ziga jalb qilish 
maqsadida qo„llangan. “Ulli” so„zi katta ma‟nosida va “o„xshamiydi” fe‟li esa o„xshamaydi leksemasi 
o„rnida xalq hayotini haqqoniy aks ettirish maqsadida qo„llangan. Dialekt so„zlar muallif tomonidan, 
eng avvalo, personaj nutqini tavsiflash uchun kiritiladi. Ular ma‟ruzachining ijtimoiy mavqeini va 
uning ma‟lum bir hududdan kelib chiqishini ko„rsatadi.
5
Quyidagi parchada buni yaqqol ko‟rishimiz 
mumkin: 
-Checham xaltaning ichida nima borligini sheriklaringga aytma , deganga o‘xshiydi. 
Parchadagi “Checham” so„zi shevaga xos leksema bo„lib, kelinoyi so„ziga nisbatan ishlatiladi. U 
Xorazmning ayrim hududlarida va Buxoro shevasida ishlatiladi. “O„xshiydi” dialektizmi “shekilli” 
modal so„zi o„rnida qo„llanilishi asarning badiiyligini oshiribgina qolmay, balki shoirning Xorazm 
farzandi ekanligiga ishora qilyapti. 
Ikki qo„ling , ikki oyog„ingdan tutib ko„chaga zingitib yuboradilar-da, o„rningga birovni qo„yib ishlab 
ketaveradilar. 
Bu yerda “zingitmoq” dialektizmi qo„llangan bo„lib, adabiy tilda uloqtirmoq degan ma‟noni bildiradi. 
Parchada sheva variantini qo„llanilishi ma‟noni kuchaytirishga xizmat qilgan. Ijodkor asarlaridagi o„z 
g„oyalarini kitobxon ongiga to„la singdirishda va unga estetik zavq in‟om etishda tilimiz xazinasida 
mavjud bo„lgan barcha leksik va grammatik vositalardan har tomonlama san‟atkorona foydalangan. 
Shuning uchun badiiy asar tilini dialektizmlarsiz tasavvur qilish qiyin. Yozuvchi tomonidan 
qo„llanilgan dialektizmlar o„quvchiga tasvirlanayotgan personaj xarakter-xususiyatini, uning qanday 
muhitda yashayotganligi, turmush tarzi, atrofdagilarga munosabati, nutqidagi o„ziga xos xususiyatlari, 
adabiy til qoidalarini bilish darajasi to„g„risida aniq tasavvur qilish imkonini beradi. 
Kelin suvdan olingan baliqday og„zini katta-katta ochib yumar , lekin bir og‟iz ham gaplamas emish. 
Qo„li bilan devorning tirnog‘ini ko‟rsatib, “yilon” – “yilon” debdi zo„rg„a. 
Yuqoridagi parchada “devorning tirnog„i” birikmasi devorning poydevori ma‟nosida qo„llangan. 
Yozuvchi qishloq hayotini tasvirlab, vohada keng tarqalgan xalq shevasining birikmalaridan mohirona 
foydalangan. Buni quyidagi misolda ham ko„rishimiz mumkin: 
Pastdagilar esa bu bema‟ni imo-ishoralarning ma‟nosini tushuna olmay aqldan oldilar. Iniga ilon