Ҳиндистон кураши Ўз раҳбарини чорлайди

4** " қилганини очиқ тан олади.
Ҳимолойлар каби. Унинг сўзларига кўра, ўша пайтда халқ ҳокимиятга зўравонликсиз бўйсуниш бўйича бундай кенг кўламли кампанияни ўтказишга ҳали маънавий жиҳатдан тайёр эмас эди.
Ҳукумат бир неча ой давомида Амритсарнинг даҳшатларини жаҳон ҳамжамиятидан яширишга уринди ва ҳақиқатни яшириб бо'лмагач, Панжоби воқеаларини текшириш учун махсус комиссия тайинланди. Аммо комиссия, кутилганидек, ­жиноятчиларни фош қилмоқчи эмас эди. Унинг вазифаси Амритсар отишмаларининг акс-садосини иложи борича о'чириш эди. Шунга қарамай, комиссия а'золари о'з ҳисоботларида шундай та'кидлаб о'тишга мажбур бо'лишди: “Бизда шубҳа ё'қки, у (Генерал Дайер. - Авт.) жуда кучли таассурот қолдира олди, лекин у кутгандек эмас. Жаллианwала қотилликлари Бог'лар бошқа норозиликларга сабаб бо'лди ­... ва бутун мамлакат бо'йлаб г'азабга сабаб бо'лди."
Ганди ҳукумат комиссиясини бойкот қилишга ва Ҳиндистон ­миллий конгресси вакиллари томонидан ­Амритсар воқеаларини мустақил текширишга чақирди. У ноибни Панжобга боришга рухсат со'рашда давом этди, лекин у жавоб берди: "Ҳозир эмас." Ниҳоят, Ганди, Мотилал ва Жавоҳарлал Неру ҳам бо'лган бир гуруҳ конгрессменлар бошчилигида Амритсарга жо'наб кетди. Панжобда конгрессменлар томонидан олиб борилган тергов материаллари ҳукумат зулми ва ­мустамлакачи амалдорларнинг о'збошимчаликларининг далили бо'лди . ­Улар томонидан содир этилган барча ваҳшийликлар со'нгги уруш пайтида Буюк Британияни энг ко'п аскар билан та'минлаган вилоятда содир этилган.
Аммо Амритсар фожиаси орқали Ганди уни руҳлантирган вазиятни ко'рди: ҳиндулар ва мусулмонлар диний низоларни четга суриб қо'йишди ва Амритсар қирг'ини майдонида биродарликларини қон билан муҳрлаб қо'йишди.
1919 йил ноябр ойининг охирида ­Деҳлида Ҳиндистон мусулмонлари халифалик ҳаракати конференцияси бо'либ о'тди. Ва мамлакат тарихида биринчи марта диний э'тиқоди ҳинду бо'лган Ганди унинг раиси этиб сайланди. У ҳинд-мусулмон бирлигининг ашаддий тарафдори. Унинг учун мусулмон масаласи бутун халқнинг бирлиги, демак , Ҳиндистоннинг мустақилликка эришиши, Ҳиндистонда эркин дунёвий давлат барпо этишнинг калитидир. Ганди диний муросасизликни юмшатиш учун озгина иш қилган ҳиндуларни қоралашдан қо'рқмайди . У
мамлакатдаги икки асосий дин тарафдорлари бир- бирини г'азаблантирган ҳолатлар ҳақида г'азаб билан гапиради . ­Масалан, масжид ёнидан ўтаётган ҳиндулар “муқаддас сукунат”ни қўшиқлар куйлаш билан бузишган. Мусулмонлар эса ҳиндуларга сигир култи ҳақида ёмон ҳазил қилишарди. Буларнинг барчаси жанжал ва то'қнашувларга, ба'зан эса қотилликларга олиб келди. Инглизлар учун ҳинду-мусулмон душманлиги абадий бо'либ туюлди ва ­ишг'ол қилинган мамлакатда уларнинг тинчлиги уларни қутқарган ана шу адоватга бог'лиқ эди. Гандининг ҳинду-мусулмон биродарлигига чақируви халифалик ҳаракатининг Ҳиндистон Миллий Конгрессига ­ҳаёт бахш этувчи оқим каби кириб боришига, унинг анти- империалистик йўналишини кучайтиришга олиб келгани бежиз эмас.
йилнинг охирида Конгресснинг навбатдаги сессияси бо'либ о'тди. Бу узоқ сабрли Амритсарда то'планганлиги билан аҳамиятли эди . Лекин нафақат бу. Сессиядан бир оз вақт олдин Англия қироли ҳиндларни император ҳукуматига Ҳиндистон ҳукумати учун ­"берган ­" янги қонунни амалга оширишда ёрдам беришга чақирди. Шу муносабат билан сиёсий маҳбуслар учун амнистия э'лон қилинди ­.
ко'плаб раҳбарлари сессияга то'г'ридан- то'г'ри қамоқдан келишди. Улар орасида Гандининг ҳамроҳлари - мусулмонлар, машҳур Али биродарлар ҳам бор эди. Мана, Амритсарга Тилак , Мотилал келди ва Жавоҳарлал Неру, Бесант ва мамлакатнинг бошқа таниқли сиёсий арбоблари. Уларнинг барчаси ­Гандини омманинг этакчиси, букилмас иродали одам сифатида ко'ради. Бироқ, ко'плаб консерватив конгрессменлар унинг та'лимотларини ҳам, раҳбариятини ҳам қабул қилишга ҳали тайёр эмаслар. Бироқ, улар Ганди келиши билан Конгресс оммавий сиёсий партияга айланганини инкор эта олмайди . Бу эса халқ билан муомала қилишни истамаган ва кўникмаган Конгресснинг “ески гвардияси”ни чўчитади .
“Мусулмонлар лигаси ” партияси етакчиси М.А.Жинна иштирок этмоқда. Гарчи икки партия - Конгресс ва Лиганинг иттифоқи ҳали ҳам этарлича кучли бо'либ туюлса-да, Жинна ака-ука Али ва Гандининг ягона позитсиясидан қониқмагани аниқ . Шуҳратпарастлик сиёсий ­ва диний консерватизм билан қўшилиб, Жиннанинг улар билан самимий ҳамкорлик қилишига тўсқинлик қилади: ҳамма нарса
унинг партиядаги иккинчи роли билан ярашмаслигини ва жангари исломийликка таянишини, уни мамлакатнинг умумий манфаатларига қарама-қарши қўйишини кўрсатади. мустақиллик.
Жиннадан фарқли о'лароқ, Ганди ­о'зининг сиёсий ҳокимиятига умуман аҳамият бермайди: унинг конгрессменларга та'сири ҳамма нарсани қамраб олган ва инкор этиб бо'лмайди. Сессия у таклиф қилган Амритсар ­қиргʻини қурбонлари хотирасига ҳайкал оʻрнатиш тоʻгʻрисидаги резолютсияни катта иштиёқ билан қабул қилди . Ёдгорлик учун маблағ йиғиш бўйича умуммиллий акция ўтказилди. Сессия қарорига мувофиқ, Ганди Ҳиндистон Миллий Конгрессининг янги Низомини ишлаб чиқадиган комиссияга раҳбарлик қилди . Гандининг илтимосига биноан ­Тилак ҳам комиссияга қо'шилди . Кейинчалик Ганди Конгресснинг Амритсар сессиясини ­сиёсий фаолиятининг бошланиши сифатида эслади.
Шу билан бирга, Махатма Ганди о'з до'стлари ёрдамида Аҳмадободда "Янг Ҳиндистон" (Ёш Ҳиндистон) газетасини чиқаришни ташкил қилди ва унинг асосий мақсади халқни о'қитиш ва фуқаролик итоатсизлиги кампаниясига тайёрлаш бо'лиши керак, деб ҳисоблади. , ­зо'равонлик қилмаслик тамойилларини тарг'иб қилиш. "Ёш Ҳиндистон" ҳиндулар онгида о'з ватанларининг го'зал о'тмишини тирилтириши керак эди. Ганди Жанубий Африкада орттирган нашриёт тажрибаси унга газета чиқаришни ташкил этишда жуда фойдали бо'лган.
О'ша пайтда Ганди ­миллионлаб оч ва яланг'оч ҳиндларнинг, ҳеч бо'лмаганда, ишлаб чиқариш ва тақсимлаш доирасидан ташқарида, о'зларининг яшаш эҳтиёжларини мустақил равишда та'минлаши мумкин бо'лган ижтимоий механизмни излаш билан банд эди. мустамлакачилар. Бунда у фуқаролик итоатсизлигининг кенг кампаниясини о'тказишда муваффақият калитини ко'рди. Унинг э'тиборини свадешилар ҳаракати - Британия товарларига оммавий бойкот ва миллий саноатни ривожлантириш талаби қаратди. У 1905-йилдаёқ Виcерой Керзоннинг Бенгалияни диний асосда боʻлиш тоʻгʻрисидаги қарорига қарши норозилик коʻриниши сифатида пайдо боʻлди ва тез орада бутун Ҳиндистон характерига эга боʻлиб, моҳиятан мамлакатнинг иқтисодий мустақиллиги учун ҳаракатга айланди.
Ганди свадешилар ҳаракатига янги куч киритди. У ҳиндларни фақат қо'лда тайёрланган матолардан кийим кийишга ундайди . ­Сабар дарёсидаги Ганди қароргоҳи -
мати бутун мамлакат бо'йлаб ҳайратланарли тезликда тарқалаётган қо'л йигирувининг тикланиш марказига айланади . Янги йигирув г'илдираклари эскиларининг моделига ко'ра ишлаб чиқарилган ва энди Ҳиндистоннинг барча аҳолиси истисносиз хади ишлаб чиқариш билан шуг'улланганга о'хшайди . Ганди таклифи билан айланаётган г'илдирак тасвири ­Конгресс байрог'ида мустақиллик рамзига айланади . Ва конгрессменларнинг о'зларини бош кийими - "стомп", худди шу хадийдан қилинган қалпоқ каби оқ қалпоқ билан таниб олиш мумкин эди .
Гандининг маҳаллий ишлаб чиқарилган матолардан фойдаланишга чақируви инглиз то'қимачилик ишлаб чиқарувчилари ­билан рақобатлашаётган маҳаллий буржуазия манфаатларига жавоб берди , аммо об'ектив равишда бу чақириқ мамлакатнинг ко'п ­миллионли деҳқонларининг мустамлакачиликка қарши ҳаракатга жалб қилинишига ҳам ёрдам берди. Ҳозирги ижтимоий-сиёсий вазиятда Ганди ҳеч қачон ҳеч ким каби одамларга аниқ ҳаракатлар дастурини таклиф қила олди . ­Ходий ишлаб чиқариш ва эски ҳунармандчиликка ­қайтиш дастури меҳнат ва капитални муросага келтириш , жамиятнинг ижтимоий муаммоларини тинч йўл билан ҳал этиш ­, халқни шафқатсиз мустамлакачилик эксплуататсиясидан зўравонликсиз ­озод қилиш учун мўлжалланган бўлса - да. халқни уйг'отди ва моҳиятан эди анти-империалистик .
Бу ҳақда таниқли совет ҳиндологи А.Д.Литман шундай ёзган эди : “Ушбу қарашларнинг қолоқ ва консерватив коʻринишига қарамай , хадийни вақтинчалик чора сифатида жорий этиш ҳаракати маʼлум маʼно ва аҳамиятга эга эди. Мустамлака ҳукумати оммавий ишсизликни бартараф этиш учун ҳеч қандай чора кўрмаганини ҳисобга олиб , Ганди хади ишсизларга иқтисодий ёрдам беради, энг муҳими , уларнинг ўзига бўлган ҳурматини оширади, уларда ўзига ишонч уйғотади, деб ҳисобларди . Ганди фикрича, про- ва шодлар гво хади оʻрнатилган колония И.ни тешиклари билан бузиши мумкин эди­ Ҳиндистондан арзон хом ашё экспорт қилиш ва ундан тайёрланган қимматбаҳо матоларни олиб кириш амалиёти . "Ҳиндистон очликдан о'лаяпти, - деб ёзган эди Ганди 1921 йил октябрида , - чунки у о'зига озиқ-овқат берадиган ишдан маҳрум ... Айланаётган г'илдирак миллионлаб о'лаётган одамлар учун тирикчилик воситасидир . ­Очлик Ҳиндистонни айланувчи г'илдиракка ундайди.
ижтимоий тажрибалари
меҳнаткаш халқнинг ёт ва о'з золимларига қарши сиёсий курашининг о'ткир шаклини олди . ­Гандининг ижтимоий муросага асосланган миллий бирлашиш орзуси, “ сарводая ” тамойили – бойларни ­маънавий тузатиш орқали умумий тикланиш, қаттиқ ҳақиқатга дуч келди. Бойлар бошқаларни қашшоқликда қолдирганлари учун бойиб кетишди. Ва кейин Ганди чуқур изтироб чеккан, лекин о'зининг ҳар бир инсоннинг яхши бошланиши ҳақидаги г'оясига қаттиқ ишонган ҳолда, бошлаган ишини икки баробар куч билан давом эттирди.
Ганди о'з г'оясини бошқаларга юқтириш қобилиятига эга эди. У билан мулоқот қилган ёки оддийгина маслаҳат сўраб келган ҳар бир одамда, хоҳ ишчи, хоҳ деҳқон, хоҳ зиёли, ­хоҳ эр эгаси, хоҳ ишлаб чиқарувчи бўладими, у уларнинг жамиятга бўлган эҳтиёжи, иқтисодий, сиёсий тараққиётнинг буюк мақсадига хизмат қилиш қобилиятига ишончи ҳақида далда берувчи фикр уйғотди. ва о'з мамлакатининг ма'навий тикланиши..
1920 йилга келиб, Гандининг Конгрессдаги та'сири тез сур'атлар билан о'сиб борди. Бундан ташқари, уни о'ша пайтдаги Конгрессдан мустақил ташкилот - Сатяграҳалар Иттифоқи кузатиб борди . Гандининг Роулет қонун лойиҳасини бойкот қилиш , халифалик ҳаракатининг нуфузли раҳбарлари билан иттифоқ қилиш, Амритсар қирг'инини тергов қилишдаги муҳим роли, халқ орасида машҳурлик каби долзарб масалаларда муваффақиятли ташвиқоти - буларнинг барчаси унга ­мустақил ва фаол ҳаракат қилиш имконини берди. сиёсий майдонда ва фақат о'з виждони ва э'тиқоди асосида муҳим қарорлар қабул қилиш. Ганди атрофида Ҳиндистон мустақиллиги учун энг қат'ий ва изчил курашчиларнинг ядроси шакллана бошлади. Улар орасида ўша даврнинг олий маълумотли одами Абул Калом Азад ҳам бор эди. Ганди билан учрашиб, Конгрессга қо'шилишдан олдин у бенгал ­террорчилари билан алоқада бо'лган ва мустамлакачиларга қарши курашда энг кескин чораларни ко'ришга тайёр эди; “ Ал ­Ҳилол ” (“Ҳилол”, ислом рамзи. – Авт.) газетасини чоп этди . 1912 йилдан Азад ака-ука Али билан бирга халифалик ҳаракатига бошчилик қилди. Энди у мустамлакачиларга қарши зо'равонликсиз кураш ҳақидаги та'лимотини қабул қилиб, Гандининг ко'зга ко'ринган тарафдорларидан бирига айланди .­
1920-йил 18-майда Ганди, Азад ва Тилак Деҳлида учрашиб , барчани ўзига жалб этаётган халифалик ҳаракатини қўллаб-қувватлаш бўйича кейинги ҳаракатлар режасини муҳокама қилишди.­
катта куч; Унда нафақат мусулмонлар о'з-о'зидан иштирок этдилар . Гап шундаки, ҳинд ­тилидаги “халифа” сўзи “ хилаф ” – “қарши” сўзи билан ҳамоҳангдир. Шу сабабли ­, ко'плаб оддий ҳиндларнинг онгида халифалик ҳаракати турк султонининг Макка ва Мадинадаги мусулмонлар муқаддас жойлари устидан ҳокимиятини ҳимоя қилиш ва халифа унвонини сақлаб қолиш учун эмас, балки инглизларга қарши чиқишга чақириш билан бог'лиқ эди. Султон томонидан барча мусулмонларнинг диний раҳбари . ­Гарчи, албатта, Ганди, Тилак ва Азад Британия ҳукуматига босим о'тказиш учун ҳинд мусулмонларининг диний туйг'уларидан фойдаланиш муҳимлигини яхши билишган . Урушда мағлубиятга учраган Осиё давлати Туркия билан бирдамлик кўрсатган Ҳиндистон раҳбарлари шу тариқа 1920 - ­йилларнинг бошларидаёқ қарам ва мустамлакачи мамлакатларнинг ягона антиимпериалистик фронтини яратиш йўлида қадам ташладилар.
Умуман олганда, Ганди ноиб ҳузурига делегацияга бошчилик қилиб, унга Ҳиндистон мусулмонларининг Англия ва бошқа ­ғолиб давлатлар Туркияга ноҳақ ва шармандали тинчлик ўрнатмаслик ҳақидаги талабини тақдим этиши қарор қилинди.
Витсер Ганди делегациясини қабул қилди ва Англия Туркия манфаатларини имкон қадар ҳисобга олиши ҳақида узоқ ­гапирди , лекин суҳбат охирида нуфузли оҳангда ҳинд мусулмонларига нисбатан "муқаррарни қабул қилишни" маслаҳат берди . Туркияга.
Кейин , 1920-йил 30-июнда Оллоҳободда боʻлиб оʻтган мусулмонлар конференциясида Ганди, Шавкат Али ва Азад Ҳиндистондаги Британия ҳукумати билан ҳамкорлик қилмаслик тоʻгʻрисида қарор қабул қилдилар. Ганди ноибга ёзган очиқ мактубида шундай деб ёзган эди: “Мен мусулмон доʻстларимга ­Жаноби Олийлари ҳукуматини қоʻллаб-қувватлашдан воз кечишни маслаҳат бердим ва ҳиндуларни уларга қоʻшилишни тавсия қилдим”.
Виcеройнинг жавоби қисқа бо'либ, Гандининг ҳукумат билан ҳамкорлик қилмаслик чақириг'ини " барча аҳмоқона режалар ичида энг аҳмоқонаси" деб та'рифлади.
Тилак ИНCнинг бо'лажак сессиясида Гандининг чақириг'ини қаттиқ қо'ллаб-қувватлашини э'лон қилди. Аммо 1920 йил 31 июлга о'тар кечаси ­ҳинд демократи ва ватанпарварининг юраги уришдан то'хтади .
Менинг энг ишончли таянчим энди ё'қ !". Кейинчалик у шундай ёзади: “...
Локаманянинг о'лими биз учун қандай ё'қотиш эканини айниқса ҳис қилдим . Агар у тирик бўлса, менинг ҳаракатларимга дуо қилишига чуқур амин эдим. Лекин у қаршилик қилган тақдирда ҳам мен буни о'зимга раҳм ва насиҳат сифатида ко'рардим. Бизда келишмовчиликлар бор эди, лекин улар ҳеч қачон муносабатларимизни бузмаган. Шунинг учун ҳамиша орамиздаги ришта ажралмас, деб ўйлаганман... Ўша пайтда ҳамкорлик қилмаслик ҳаракати авжида эди ва Локаманянинг маъқулланишини, қўллаб-қувватлашини интиқлик билан кутардим. Ҳамкорлик қилмасликнинг охирги босқичида унинг позитсияси қандай бо'лади, фақат тахмин қилиш мумкин, аммо бу фойдасиз. Бир нарса аниқ: унинг о'лими ­бо'ш жой қолдирди.
1920 йил 1 августда Ганди витсе-қиролга мактуби билан бирга Жанубий Африкадаги урушларда қатнашгани учун Британия ҳукумати томонидан берилган мукофотларини қайтариб берди. Худди шу куни, Гужаратдаги маҳаллий конгресс конферентсиясида Ганди бутун мамлакат бо'йлаб ҳукумат билан ҳамкорлик қилмаслик кампаниясини бошлаш ҳақида сигнал беради.
Таниқли конгрессмен М.М.Малавия бошчилигидаги ИНCдаги о'нг мухолифатнинг конгресс сессияси қабул қилгунга қадар вилоят ­конферентсияси бундай турдаги қарорларни қабул қилишга ҳақли эмаслиги ҳақидаги э'тирози ҳеч қандай та'сир ко'рсатмади. Гандининг чақириг'и одамларга эшитилди. Кейин ИНC раҳбарияти ушбу масалани муҳокама қилиш учун Конгресснинг навбатдан ташқари сессиясини чақиради. Сессия 1920 йил 4-9 сентябр кунлари Калкуттада боʻлиб оʻтди.
зо'равонликсиз ҳамкорлик қилмаслик " то'г'рисида резолютсия лойиҳасини тайёрлади ва ­уни фақат ИНCнинг ба'зи раҳбарлари ва мусулмонлар ­раҳбари Шавкат Али билан келишиб олди. Бироқ, Ганди сессия раиси Лала Лажпат Раи, Мотилал Неру, Энни Бесант ва ИНCнинг бошқа раҳбарлари резолютсия лойиҳасида қандай позитсияни эгаллашини аниқ билмас эди. Унга аниқ бо'лган нарса шундан иборат эдики, Конгресс фахрийларининг та'сирчан гуруҳи Калкуттада йиг'илиб, ­унга қарши курашишга тайёр эди.
Ганди о'зи аниқ бо'лмаган вазифаларни қо'йишни ёқтирмасди. Курашнинг о'зи у учун мақсадга эришишда эмас, балки ­уни амалга ошириш усулларини то'г'ри танлашда муҳим эди. У кичикдан каттага, арзимас нарсалар орқали асосийга, аниқ ва тор оддий ­
, ҳар куни юқори сиёсатга, ­мустақиллик масаласига ва ниҳоят, масаланинг ечимига о'тиш керак, деб ҳисоблади. кучдан. Ганди Конгресснинг радикал чап қаноти билан, гоҳида консерваторлар билан муроса қилиб , уларни яраштириб, партия бирлигини сақлашга интиларди. Унинг о'зи иккаласидан мустақил бо'либ қолди. Бу унинг сиёсий усули, тактикаси ва стратегияси бо'либ, табиийки, айниқса тарихий шароитлар о'згариши, мамлакатдаги инқилобий вазият "қуйи табақалар" кайфияти ва "юқорилар" позитсиясининг о'згариши муносабати билан о'згарди. ­”.
о'з резолютсияси лойиҳасида ҳамкорлик қилмаслик кампаниясини нафақат Панжобда ҳокимиятнинг репрессияларига қарши норозилик сифатида , балки мамлакатнинг мусулмон аҳолиси билан бирдамликда ­Британия ҳукуматини қо'лга киритиш мақсадида ҳам э'лон қилишни таклиф қилди . халифалик ҳаракати талабларини қабул қилиш . Бир қатор сессия делегатлари, шу жумладан , резолютсияга Свараж, я'ни Ҳиндистонга о'зини о'зи бошқариш ҳуқуқини бериш талабини киритишни талаб қилган Мотилал Неру масаланинг бундай шакллантирилишига қарши чиқди . Ганди бу о'згаришга рози бо'лди ва резолютсия қабул қилинди. То'г'ри, конгрессменларнинг катта қисми бунга ­яширинча шубҳа билан муносабатда бо'лишди. Бундан ташқари, резолютсия муаллифининг о'зи, ҳамма нарсадан ко'риниб турибдики , о'ша пайтда сваражга эришиш имкониятига ишонмаган ва ­Ҳиндистоннинг о'зини о'зи бошқаришни олишини жуда узоқ ­истиқбол деб ҳисоблаган, буни амалга ошириш учун узоқ вақт керак бо'лган. ва тиканли ё'лни босиб о'тиш керак эди. Шунга қарамай, ушбу талабнинг киритилиши якуний мақсадни белгилаб берди ва Ганди Мотилал Неру билан у ва бошқа конгрессменлар томонидан таклиф қилинган омма учун тарбиявий аҳамиятга эга эканлиги то'г'рисида келишиб олди . тузатишлар.
Қарор, умуман олганда, кутилгандек, Ганди ва унинг ИНCдаги ҳамкасбларининг синфий г'ояларига то'лиқ мос равишда ишлаб ­чиқилган . Унда на ишчилар, на деҳқонлар ҳақида гапирилмаган . У бутун халққа ва ундан ҳам ко'проқ о'зининг мулкий қисмига қаратилган эди.
со'зларига ко'ра , ҳамкорлик қилмаслик ­кампаниясида биринчи мамлакатда жамоатчилик фикрининг шаклланиши боғлиқ бўлган, инглизлар томонидан берилган лавозимларни эгаллаб, фахрий ­
унвонларга эга бўлган, қонунчилик ­кенгашлари ва судларда сўз олган, инглизларга армияда, политсияда ёрдам берган ватандошлари . ва ма'мурий аппаратлар - бир со'з билан айтганда, у ёки бу тарзда мустамлакачиларнинг хизматида бо'лган ва шу тариқа Ҳиндистонда ҳокимиятни сақлаб қолиш ва адолатсизлик, репрессия ва иқтисодий талончилик, сиёсий ва ма'навий қулликни қонунийлаштиришга ёрдам берганлар кириши керак эди. мамлакат.
" Конгресснинг ушбу сессияси ... , - дейилади резолютсияда , "Ҳиндистон халқи ­учун зо'равонликсиз прогрессив ҳамкорлик сиёсатини ма'қуллаш ва қабул қилишнинг ягона ё'ли бор, деган фикрда . адолатсизликлар бартараф қилинади ва Свараж о'рнатилгунга қадар" .
Резолютсияда яна айтилишича, ҳаракат ривожининг ҳозирги босқичида фақат минимал ­таваккалчиликларни қабул қилиш ва иложи бўлса, экстремал чораларга мурожаат қилмаслик мақсадга мувофиқдир. Ҳаракатнинг ушбу босқичида Конгресс қат'ий тавсия қилди: лавозимлар ва фахрий унвонлардан воз кечиш ва маҳаллий органлардаги лавозимлардан исте'фога чиқиш ; давлат хизматчилари томонидан ёки улар шарафига ўтказиладиган давлат қабулларида ва расмий маросимларда қатнашишдан бош тортиш; болаларни инглиз мактаблари ва коллежларига юборишни то'хтатиш ­, аста-секин инглиз судларини бойкот қилишга о'тиш; ҳарбий хизматчилар, мансабдор шахслар ва ишчиларни ишга қабул қилишдан бош тортиш; қонун чиқарувчи кенгаш сайловларида иштирок этганлар о'з номзодларини қайтариб олишлари ва сайловчилар Конгресс тавсиясига қарамай, сайловда қатнашадиган ҳар қандай номзодга овоз беришдан бош тортишлари; хорижий товарларни бойкот қилиш.
Шундай қилиб, Ганди о'зининг Британия ҳукумати билан ҳамкорлик қилмаслик кампаниясида ­асосий юкни мулкдор синфлар, буржуазия ва зиёлилар зиммасига юклади. Ва у буни завод эгалари ва уй эгаларига нисбатан ҳамдардлик туфайли қилмади. "Капиталистлар ишчилар билан солиштирганда на қадр-қимматга, на кучга эга", деди у кейинчалик. "Бу фазилатлар оддий одамларда мавжуд." У Ҳиндистоннинг имтиёзли гуруҳлари о'з мамлакатининг инглизлар томонидан қулликка айланишида айбдор деб ҳисобларди. "Британияликлар Ҳиндистонни эгаллаб олишмади," деди у, "биз уни уларга бердик. Улар Ҳиндистонда кучлари учун эмас, балки биз уларни шу ерда сақлаганимиз учун”. У ўз ҳукмини
Ҳиндистоннинг мустамлакачилик қуллиги тарихидаги фактлар билан асослайди.
“Инглиз Шарқий Ҳиндистон компаниясини ким шунчалик кучли қилди? Инглиз савдогарларига ким ёрдам берди? Уларнинг кумушлари кимни васвасага солди?” т, деб со'ради Ганди. "У (Ост Ҳиндистон компанияси. - Авт.) бизнинг ­ёрдамимизни қабул қилди," деди у, "ва омборлар сонини ко'пайтирди. Уларни ҳимоя қилиш учун у армияни ушлаб турди, биз ҳам ундан фойдаландик ... Ҳиндлар ва мусулмонлар о'ша пайтда бир-бирига қарама-қарши эди. Бу ҳам компанияга ма'қул келди ва шу тариқа биз о'зимиз компанияга Ҳиндистонни бошқариш имконини берадиган шароитларни яратдик."
Ганди ҳинд компрадор элитасини мустамлакачиларга халқни талон-тарож қилишда ва зулм қилишда ҳозир ҳам ёрдам бераётганини кескин қоралайди ва айнан ­шу сабабдан Англиянинг Ҳиндистонда ҳалигача ҳукмронлик қила олишининг сабаблари Шарқ давридагидек сақланиб қолганлигини та'кидлайди. Ҳиндистон компанияси. . Мустамлакачилар билан ҳамкорлик қилишдан воз кечиш керак, шунда уларнинг армияси ва флоти ҳеч нарсага ожиз қолади.
Бания кастасининг қадимги оиласи - савдогарлар ва судхо'рларга мансуб бо'лган Ганди, гарчи о'зи ҳеч қачон у ёки бу бо'лмаган бо'лса ҳам, савдодан фойда нима эканлигини яхши биларди. Савдогар фойда ҳақида гап кетганда ҳеч нарсадан то'хтамайди. Бу унинг табиати.
Ганди инглизларни ­ҳар қандай ҳолатда ҳам бутун дунёни о'з товарлари бозорига ва капиталини инвестиция қилиш соҳасига айлантиришга интиладиган савдогарлар халқи сифатида баҳолади. У ҳатто Трансваал президенти Крюгернинг ойда олтин бор ёки йўқлигини сўраган сўзларини эслаб, афсус билан ҳазил қилди. У бунинг даргумон, чунки у эрда бо'лганида, инглизлар Ойни анча олдин қо'лга киритган бо'ларди, деб жавоб берди.
Ганди капитализмга нисбатан салбий муносабатини ҳеч қачон ҳеч кимга яширмаган ва ҳалигача нафақат оддий одамларнинг, балки капиталистларнинг ҳам ишончи ва тушунишидан баҳраманд бо'лган (енг йирик ҳинд миллионерлари Бирла ва Тата унинг до'стлари эди). Гандининг ­зо'равонликсиз ­ахлоқий усули завод эгаси ва уй эгасини ҳайратда қолдирди : уларнинг ҳар бири о'зини ватанининг намунали фуқароси ва ватанпарвари, камбаг'ал ишчиларнинг "қо'риқчиси" деб ҳисобларди. Қизиг'и шундаки, Гандининг о'зи уларни худди шундай ко'ришни хоҳлаган ва бунга чин дилдан ишонган
улар қилаётган ёмонлик уларнинг шахсий айби эмас (улар о'зларида яхши одамлар), аксинча ­Г'арб сивилизатсияси Ҳиндистонга олиб келган бахтсизлик оқибатидир. Аммо улар ёвузликнинг ташувчиси бо'лганлиги сабабли, улар го'ёки уни ё'қ қилишлари керак: Г'арб та'сиридан қутулиш, Ҳиндистон мустақиллигига эришиш. Со'йилган қуллар, ишчилар, деҳқонлар, миллионлаб ҳайдалган харижанлар - Худонинг болалари (Гандини тегиниш мумкин бо'лмаганлар деб атаган) - бу ёвузликнинг қурбони бо'либ, уларни "қо'лдан ушлаб" озодликка олиб бориш керак, улар учун инсонга муносиб ҳаёт яратинг.
Ганди халқнинг “раҳбари” ролини халқнинг сайланган вакилларига юклаган. Мана у 1921 йил 22 сентябрда Конгресснинг навбатдан ташқари сессияси ҳамкорлик қилмаслик кампаниясини бошлаш то'г'рисида қарор қабул қилгандан со'нг, 1921 йил 22 сентябрда "Ёш Ҳиндистон" да шундай ёзган ­: "Менимча, Ҳиндистон ишчилари ва ҳунармандлари ҳали миллий о'зини о'зи бошқариш даражасига эришмаган. - ­бирдамлик урадиган онг. Бу бизнинг айбимиз. Биз, эл-юрт хизматига фидойилик қилган инсонлар, яқин-яқингача бу табақаларнинг талаб ва интилишларини ўрганиб, уларга сиёсий вазиятни тушунтириш билан машғул бўлганимиз йўқ. Шу пайтгача лицей ва коллежларни тамомлаганларгина эл-юрт ишига хизмат қилишга муносиб, деб ҳисоблаймиз. Шунинг учун ишчилар ва ҳунармандлар о'зларининг бевосита эҳтиёжларидан ташқарига чиқадиган манфаатларни дарҳол англаб, улар учун о'зларини қурбон қилишларини кутиш қийин. Биз улардан сиёсий ёки бошқа мақсадларда фойдаланмаслигимиз керак. Бу босқичда биз уларга берадиган ва айни пайтда улардан оладиган энг яхши нарса бу уларга о'зларига фойдали бо'лишни о'ргатиш, уларга о'з бурч ва ҳуқуқларини тушунишга ёрдам бериш ва адолатли да'воларга эришишга имкон беришдир. Шундагина улар илгари эмас, балки сиёсий фаолиятга, миллат манфаати учун фаолиятга, инсонпарварлик фаолиятига тайёр бўладилар”. Бошқача айтганда, меҳнаткашлар оммасининг онгини юксалтириш зарурлиги ҳақида эди.
Аммо мустамлакачиликка қарши ­"қо'зг'олон"нинг бу жуда мо''тадил дастури ҳам мамлакат либерал элитасининг ба'зи вакилларини ҳаяжонга солди. Улар то'г'ридан-то'г'ри ҳаракатларга жалб қилинишни, о'злари ко'никиб қолган дунё асосларини ё'қ қилишни хоҳламадилар ва фақат инглизлар ва барча ақлли
қудратли кучлар билан биргаликда ва хайрли фаолият билан "яхшиламоқчи" эдилар. бу дунё одамлари. Улар, либерал мутафаккирлар, ­танлаб олинган шахслар, г'азабланган ва "ақлдан озган" оломондан узоқда туриб, унинг о'ртасида бо'лишни хоҳламайдилар, улар уни эзиб ташлашдан қо'рқишади. Улар "оломон" томонидан содир этилган тартибсизликлардан қо'рқиб кетишади; улар Европанинг аввалги "ма'рифатли" мамлакатлари каби Ҳиндистонни тараққиёт олиб бориши керак бо'лган яхшироқ келажакни орзу қилишни афзал ко'радилар . Бу одамларнинг назарида Ганди "мас'улиятсиз ­қо'зг'атувчи ва исёнчи" каби ко'ринарди. Улар о'зининг собиқ "Ҳимолойлар катталигидаги хатосини" унутиб , у яна итоаткорликка чақиради ва мамлакатнинг ички тинчлиги бузиладиган бо'ронни яратади.
Ҳатто ҳинд ватанпарварлари, айниқса ­, инсоният тараққиётига ишонадиган ва инқилобий Россия г'ояларидан илҳомланган ижодкор зиёлилар орасида ва улар ­Ганди томонидан таклиф қилинган инглизлар билан ­ҳамкорлик қилмаслик кампаниясининг моҳиятини ҳеч қачон тушунмаганлар . Хусусан, ­унинг Г'арб сивилизатсиясидан воз кечиши қадимги ҳунармандчиликка қайтишга, ҳинд маданияти ва миллий ан'аналарининг аввалги о'зига хослигини тиклашга чақиради.
Ганди ва унинг ватанпарварлигига ҳеч ким шубҳа қила олмайдиган буюк ватандоши Рабиндранат Тагорга қарши ко'таринг ­. У мустамлакачиларнинг ҳаракатларига бир неча бор норозилик билдирган. Ганди сингари, Амритсарнинг қатл этилишидан г'азабланган Тагор ҳам инглиз тожи томонидан унга берилган ритсарлик унвонидан оммавий равишда воз кечди . ­Аммо сиёсат бошқа нарса, одамларнинг дунёвий ма'навий алоқалари бошқа нарса, деди Тагор. Унинг ­нафақат ҳинд маданиятининг ко'п асрлик қудратли қатламлари, балки Г'арб маданиятида ҳам илдиз отган кенг та'лимоти жаҳон тафаккури ютуқларидан воз кечишни имконсиз қилди. Тагор инсон шахсининг ҳар томонлама камол топиши фақат барча халқларнинг буюк ҳамжиҳатлигида амалга ошиши мумкин, деб ҳисоблаган. У о'қитувчи сифатида ҳамкорлик қилмасликдан қо'рқади , бу ҳатто ­инглиз та'лим муассасаларини, сан'ат асарларини ­, Эвропанинг ривожланган давлатларининг замонавий ма'навий ва моддий қадриятларини ё'қ қилишгача боради .
Тагор, Гандининг ма'навий фазилатлари ва диний ва ахлоқий интилишлари, инсонга бо'лган ёрқин муҳаббати ҳақида ҳанузгача юқори баҳо бериб, Локаманя вафотидан кейин у, Маҳатма, деб афсусда эди. Тилаканинг о'рнини босиш ва катта сиёсатга кириш учун улуш тушди. У
ёвуз тақдирдан сиёсатчига айланган Гандининг тақдири ҳақида қайг'уради: "Бизда барча ма'навий таранглик бо'лиши керак ­, - деб ёзган эди у 1920 йил 7 сентябрда, "Гандининг ҳаётида о'зини намоён қиладиган ва уни бошқа одамлардан ажратиб туради. дунёнинг қолган қисми ... Бундай қимматли хазинанинг сиёсатнинг мо'рт кемасига, чексиз г'азаб ва о'заро ҳақорат то'лқинларига ташланганлиги - мамлакатимиз учун катта бахтсизлик бо'либ, ундан ко'зланган мақсад ҳаётни қайта тиклашдан иборат. о'зининг ма'навий алангаси билан о'лган ... Ма'навий қадриятларимизни саргузаштларда исроф қилиш, бу ҳақиқий ахлоқ нуқтаи назаридан ёмон, г'азабли. Ахлоқий кучни ко'рга айлантириш жиноятдир ... "
Шоир Махатманинг ма'навий ижодининг нурига ­, унинг "Буюк Ватан руҳини юксалтириш" ҳақидаги г'амхо'рлигига қойил қолади, аммо у, унинг фикрича, алоқаларни инкор этиш ва бузиш элементини сезмайди. ҳамкорлик қилмаслик тамойили .
Тагор ҳам, Ганди ҳам ­улар о'ртасида пайдо бо'лган баҳс-мунозаралар оловида ҳиндуизм фалсафасидан келиб чиқадилар. Тагор ҳиндуизмда фақат ижобий бошланишни, ҳамма нарсанинг уйг'унлигини ко'ради. Ганди ёвузликни рад этиш ижобий фаолиятдан кам эмас, деб ҳисоблайди ва бу инкор ҳиндуизмга зид эмас. “Ҳиндистон “йўқ!” сўзини қандай талаффуз қилишни унутди. Экишдан олдин, сиз илдиздан йиртиб ташлашингиз керак, - дейди Ганди юракларда.
Тагор - Шарқ ва Г'арб маданиятларини бог'лаш учун ва шунинг учун Шантиникетонда "жаҳон университети" ни яратди. У Ғарбдан ўрганишга тайёр. "Замонавийлик Г'арбга тегишли", деб ёзади Тагор. “... Биз Шарқмиз, у билан оʻзимизни мунаввар қилишимиз керак... Албатта, биз узоқ вақтдан бери оʻз маданиятимиздан узилиб қолганимиз ва шу боис Гʻарб маданияти ­биз билан тоʻгʻри оʻринда эмаслиги ёмон. Лекин у билан муносабатларни сақлаб қолмаслик, дейиш, энг ёмон провинсиализмни қабул қилиш демакдир... Замонавийликнинг вазифаси универсалликдир . Ҳеч бир халқ бошқасидан ажралиб, бир қадам ташлай олмайди. Ё ҳаммамиз бирга нажот топамиз ёки бирга ҳалок бўламиз”.
Маҳатма Тагорнинг айбловларини рад этади. “Мен ­учун ватанга муҳаббат инсониятга муҳаббат билан уйг'ундир”, дейди у. “ Мен ватанпарварман, чунки мен инсонман ва инсонман ­. Мен бундан мустасно эмасман. Ҳиндистонга хизмат қилишни истаб, на Англияга, на Германияга зарар етказмайман. Империализмга ҳаётимда ўрин йўқ... Ватанпарвар
инсониятга бефарқ бўлса, энди ватанпарвар бўлмайди” . Ганди о'зини жангари миллатчи деб ҳисобламайди . "Мен истайман, - деб жавоб беради у Тагор, - уйим атрофида барча мамлакатларнинг маданият шамоли имкон қадар эркин эссин . Лекин мен у мени йиқитишини хоҳламайман . Мен бировларнинг уйида босқинчи , тиланчи ёки қул бўлиб яшашни хоҳламайман ”.
Тагор Гандининг о'зининг яхши ниятларига ишонади, лекин у о'з издошларининг катта қисми - Гандиларга ишонмайди . Европада узоқ вақт қолиб , Ҳиндистонга қайтиб келган шоир жонланган ­халқнинг руҳидан ҳайратда қолди ­. Одамларнинг одатий камтарлигидан асар ҳам қолмади . Халқ о'з устози Махатмани улуг'лаб, унинг бир имо-ишораси билан ко'р-ко'рона эргашишга тайёр эди, ҳеч қандай фикр юритмасдан ­ва оқибатлари ҳақида о'йламасдан. Тагорга Гандининг та'лимоти одамларни руҳий қулликка солиб, уларнинг ички эркинлигини бог'лаб қо'йгандек туюлди ; унга ақидапараст бир ­куч ўз йўлида Ҳиндистонни бутун дунё билан боғлаб турган барча кўприкларни супуриб ташлайдигандек туюларди.
Ганди эса бу борада ҳам Тагор билан рози бо'лмади. Свадеши, унинг фикрича, мамлакатнинг иқтисодий мустақиллиги ё'лидир ­ва “ ҳамкорлик қилмаслик Г'арбга қарши эмас. Бу моддийлашган ­тсивилизатсия ва эксплуататсияга қарши... Ҳиндистон инсоният учун ўлишни ўрганишдан олдин яшашни ўрганиши керак”.
Гандининг мақсади охир-оқибат барча мамлакатлар, шу жумладан Англия ­билан ҳамкорликни ё'лга қо'йишдир, аммо ҳамкорлик тенг ва о'заро манфаатлидир. У "Агар инглизларга нисбатан нафрат ҳис қилса, жанг майдонини тарк этишини" айтади. Маҳатма сиз кимга қарши курашаётганингизни севишни о'ргатади, лекин ёмонликларга дош берманг. Гандининг мухолифлари, унга э'тироз билдирган ҳолда, бу формула ма'бадларда ва'з қилиш учун мос эканлигини э'лон қилади , аммо у деҳқон далалари ва завод до'конлари учун жуда нозик .
1921 йил августда Бомбейда Ганди қимматбаҳо инглиз матоларининг катта то'пламларини ёқишда иштирок этди ва инглизларнинг умидсиз фитналарига жавобан, "Войроат этикаси" мақоласида халқ г'азабини фойдали "о'тказиш" ҳақида ёзади. одамлардан нарсаларга."
Тагор Европа томонидан Ҳиндистонга қилинган адолатсизликларни доимий равишда эслатиб туриш ­халқ онгини зўравонлик заҳари билан заҳарлашидан қўрқади, кейин эса Гандининг ўзи ҳам ўзининг маънавий устунлигидан фойдаланиб, халқни “жигардан тортиб” олиб боришга етарлича кучга эга эмас. . Тагор
, қанчалик буюк Ганди бо'лмасин, у фақат битта одамнинг кучига эга ва бир кишининг қо'ллари мамлакатда қанчалик катта та'сирга эга бо'лмасин, Ҳиндистонни ушлаб тура олмайди, деб ҳисобларди. Шоир Маҳатманинг “олтин қамчиси” халқни ҳақиқат ва эзгуликка уйғотишга қодир, лекин энг улуғ вазифа – мустақилликка эришиш ­йўлбошчининг қўлидан келмайди, деган фикрга қўшилади. Раҳбар ўз саъй-ҳаракатларини бутун халқнинг билим ва тажрибаси, миллионларнинг давлат арбоблари билан ҳамкорлиги билан бирлаштириши керак. Тагор ва ҳинд элитасининг бошқа вакиллари шундай фикр юритдилар.
матбуот саҳифаларига тарқалди . ­1921 йил 1 октябрда "Модерн Ревиеw " журналида Тагор "Ҳақиқат да'вати" номли мақолани нашр этди, унда у ­раҳбарларга интеллектуал деспотизми учун ҳужум қилди. Аммо шоир Гандини қоралашдан олдин унга мақтовли ше'р билан мурожаат қилади.
миллий озодлик ҳаракати авж олганини эслаб, ­Ҳиндистоннинг ўша пайтдаги сиёсий раҳбарлари инглиз тилида сўзлашувчи халққа нисбатан нақадар қобилиятсиз бўлганини, уларнинг озодлик орзуси нақадар китобий эканини қайд этади. Энди “Маҳатма Ганди пайдо бо'лди. У тиланчи кийимида кўп тиланчилик кулбалари остонасигача борди. У камбаг'алларга о'з тилида гапирди. Бу эрда, ниҳоят, китобдан иқтибос эмас, ҳақиқат эди. Унга берилган Махатма исми унинг ҳақиқий исмидир. Ҳиндистоннинг барча халқи бир хил қон ва этдан эканлигини ҳали ким ҳис қилмаган ? .. Ҳиндистон эшиги олдида чин севги туриши билан бу эшик кенг очилди ­...”.
Бу жўшқин сўзлардан сўнг Тагор ­ўз умидлари пучга чиққани, ватанига қайтгач, кўрганларидан аччиқ ҳафсаласи пир бўлганини айтади. "Бирор ташқи куч ҳаммани ҳаракатга келтирди, - деб ёзади у, - ва ҳаммани бир овозда гапиришга ва битта вагонга бог'ланишга мажбур қилди. Маданиятни ҳам, ақлни ҳам қамаб қўйиш керак, ўзимиз эса кўр-кўрона бўйсуниш қулига айланиб қолишимиз кераклигини ҳамма жойда эшитдим... Ташқи эркинлик номи билан инсоннинг ички эркинлигини майдалаш жуда осон! Бу шоирнинг куюниб айтгани. У о'зини эркин фикрлайдиган инсон деб ҳисобларди. Шоир замон вайроналарида куйлаши керак бўлса ҳам, ҳаёт шодликларини куйлашга чақирилган; унинг "ички мусиқаси осмондан тушган момақалдироқдан муҳимроқдир".
Бир неча кундан со'нг, 13 октябрда Ганди Ёш Ҳиндистонда Тагорга жавоб ёзди. У шоирни "буюк қо'риқчи " деб атаган, Ҳиндистонни хавф-хатарлардан ҳимоя қилгани учун унга миннатдорчилик билдиради .
Маҳатма инсон учун танлаш эркинлиги муҳимлиги ҳақида шоирга мутлақо зид эмас . "Ко'р-ко'рона бо'йсуниш, - деб рози бо'лади у, "ко'пинча золимнинг қамчиси билан содир этилган зо'равонликдан ко'ра ко'проқ ҳақоратлироқдир ". Ганди ­нафақат ҳис-туйг'уларга , балки ақлга ҳам мурожаат қилади . ­Агар бирор мамлакат чет эл товарлари ва қо'лда то'қишни бойкот қилган бо'лса, бу умидсизликдан эмас , балки узоқ о'йланганидан кейин ҳам ­о'з позитсиясини тушунтиради. Тагор сабр ҳақида гапиради, ­ёзади, лекин у ­қо'шиқ айтиш билан кифояланади . Энди уруш. Шоир лирани қўйсин. У кейинроқ куйлайди . Уй ёнаётганда ҳамма бир челак сувни тутиб олади... Атрофимдагилар озиқ-овқат етишмай оч қолганда, менга фақат очларни боқишга рухсат берилган ... Ҳиндистонда уй ёнаётган ... Ҳиндистон ­очликдан о'лаяпти , чунки у о'зига овқат берадиган ишдан маҳрум ... Ҳиндистон кундан-кунга қашшоқ бо'либ бормоқда . Қон энди унинг томирларидан оқмайди. Агар бирор нарсага қарор қилмасак, у ё'қ бо'либ ­кетади ... Ким меҳнат қилмасдан еса , о'г'рилар билан тенгдир ...
Очлик Ҳиндистонни айланма ғилдиракка итариб юбормоқда... Шоир эртанги кун билан яшайди, биздан ҳам худди шундай истарди. Бизнинг ҳайратли нигоҳимизга у эрта тонгда мадҳия куйлаётган ва осмонда учаётган қушларнинг го'зал суратини тақдим этади. Бу қушлар то'ла."
Гандининг ёзишича, у очликдан азоб чекаётганларнинг қулог'ини самовий қо'шиқлар билан қувонтириш орқали уларнинг азобини энгиллаштириш мумкин эмас. Одамларга етарли даромад олишлари учун даромад бериш керак.
"Аммо улар со'рашади: нега овқатланиш учун ишлаш керак эмас, мен ҳам айланишим керак? риторик тарзда Маҳатмадан со'райди ва жавоб беради : Чунки мен о'зимга тегишли бо'лмаган нарсани ейман. Мен ҳамюртларимнинг меҳнати билан яшайман. Чо'нтагингизга тушган пулнинг ё'лидан ­юринг, мен рост гапираётганимни ко'расиз!.. Айланиш керак! Ҳамма айлансин! Тагор ҳам бошқалар каби айлансин! Чет либосини куйдирсин!.. Замонамизнинг вазифаси шу . Эртага кейин ҳал қиламиз."
сўзсиз бўйсунадиган ва бошқалардан ҳам шуни талаб қиладиган раҳбарнинг кучли иродали даъватига ўхшайди .­
Гандининг обсесёну Тагордан ко'ра ко'проқ қо'рқитади. Ҳатто Ҳиндистоннинг икки гиганти о'ртасидаги зиддиятни узоқ Франтсиядан яқиндан кузатиб борган ва доимий равишда Махатмага қойил қолган Ромаин Ролланд ҳам Тагорнинг ба'зи қо'рқувларини баҳам ко'ради. ­У Гандининг жасоратли саъй-ҳаракатлари ҳақида фикр юритар экан, шундай ёзади: “Шубҳасиз, инсоний курашда тартиб-интизом ҳар кимнинг бурчидир. Аммо бахтсизлик шундан иборатки, уни кузатиб туришга мажбур бо'лганлар - раҳбарнинг яқинлари - ко'пинча тор фикрли одамлардир; о'злари учун ҳам, бошқалар учун ҳам воситаларни мақсад қилади. Уларнинг ҳукмронлиги уларни о'зининг торлиги билан о'зига тортади, чунки улар о'злари тор ё'лда.
Дарҳақиқат, Гандининг ба'зи тарафдорлари о'з устозларининг г'ояларини бузг'унчилик билан, реактсион миллатчилик руҳида талқин қиладилар, ҳиндларга хос бо'лмаган ҳамма нарсани инкор этиш ва Ганди ­нисбий тушунчага эга эканлигини мутлақ даражага ко'таришади, фақат бошқа ҳодисалар ва ҳодисалар билан биргаликда қо'лланилади. муайян тарихий шароитларда.. Ганди о'зини назариётчи ёки файласуф деб да'во қилмайди - у амалиётчи; у ижтимоий эксперимент о'тказмоқда ва унинг лабораторияси бутун мамлакатдир. Сабармати дарёси бо'йида жойлашган Ганди Ашрами ушбу лабораториянинг марказидир. Гандининг Ашрам ва Тагор о'ртасида Шантиникетон , уларнинг эгаларининг хоҳишига қо'шимча равишда, мафкуравий ­рақобатнинг бир тури пайдо бо'лади. Бу садоқатли до'стлик ва о'заро ҳурматнинг бузилмас қоидаларига мувофиқ, оқилона амалга оширилади. Журналистлардан бири Гандига унинг ашрам ва Шанти - никетон ҳақида айтган со'зларини ва иккинчисига нисбатан ҳурматсизлик қилган со'зларини айтганида, Маҳатма "Ёш Ҳиндистон"да махсус эслатма нашр этишни зарур деб ҳисоблади. "Агар мен ­у ёки бунинг устунлиги ҳақидаги саволни ҳал қилишим керак бо'лса ... , мен Шантиникетон учун гапирган бо'лардим . У катта акаси, ёши ва донолигидан катта. Аммо Шан - тиникетон аҳолиси кичик ашрамнинг тез ҳаракатланишидан эҳтиёт бо'лишсин ", деб ёзган Ганди илиқ ҳазил билан.
Ганди ва Тагор о'ртасидаги келишмовчиликлар сақланиб қолади, аммо бу икки буюк ҳинд о'ртасидаги муносабатлардаги фожиа ­ҳинд халқининг го'зал миллий руҳи, унинг маданияти, ижтимоий адолатга бо'лган туртки, ко'риш истагининг ко'п қирралилигини янада оширади. уларнинг ватанлари озод ва обод. Уларнинг иккаласи ҳам,
ҳар бири о'зига хос тарзда, ҳар бир ҳиндистонлик учун чексиз азиз ва тушунарли.
Хусусиятлари билан фарқ қилган ҳолда, Ганди ҳам, Тагор ҳам ҳар доим ­бир-бирининг ёнида туришган . Тагор Ганди осонгина обуна бо'ладиган со'зларга эга . Ҳиндистоннинг ­маънавий ­қайта туғилишини башорат қилиб, ҳинд халқининг озодлик йўлида ­қилган фидойиликлари ҳақида фикр юритар экан , Тагор “Ғарбда моддий бойлик кучига мустаҳкам ишонч бор . Шунинг учун у тинчлик ­ва қуролсизланиш ҳақида қанча бақирмасин, унинг қонхо'рлиги бундан камаймайди ­. Ганди ҳам Тагор сингари халқ руҳининг кучи, унинг эзгу нияти бостириш кучидан, қурол кучидан кучлироқ эканлигини дунёга исботлашни орзу қилади . У Ҳиндистоннинг ва бутун инсониятнинг миссияси нафақат қуролсизланишни амалга оширишга имкон берадиган, балки бу қуролсизланишни инсоният тсивилизатсиясининг ҳақиқий тарихи ­амалга оширган буюк ­бунёдкорлик кучига айлантирадиган ҳақиқатга эргашиш эканлигига чуқур ишонади. ҳисоблансин . Албатта, Ганди бу фикрларнинг барчасини диний ­шаклда кийиб олган, инсоннинг илоҳий тақдири ҳақида гапирган ­.
“Оҳ Тагор, эй Ганди, Ҳиндистоннинг Ҳинд ва Ганг дарёлари каби дарёлари, - деб эҳтирос билан чақиради Ромаин Ролланд, “Шарқ ва Г'арбни икки қучоқ қучоқлайди; биринчингиз улуг'вор нурга то'ла ­, иккинчингиз фожиали қаҳрамонликка то'ла ­, иккалангиз ҳам Яратгандан зо'равонлик шудгорига о'ралган ерга оқасиз; унинг уруг'ини унга ташла!" Ромаин Ролланд буюк ҳиндларни нима бирлаштирганини та'кидлайди - бу ижтимоий адолат, бу инсоннинг эр юзида тинчлик ва бахт ҳақидаги азалий г'ояси .­
Ромен Ролландан ташқари Г'арб дунёсининг ко'плаб мутафаккирлари ва ёзувчилари Гандига э'тибор беришган. Улар энг ко'п Гандига синф тинчликпарвари ­, янги пайг'амбар сифатида жалб қилинади; улар унинг ахлоқий- ­диний та'лимотларини, зоҳидлиги ва қурбонлигини куйлайдилар; улар учун у ҳинд буржуазиясининг синфий манфаатлари учун эмас, балки мавҳум ҳақиқат ва юксак ахлоқий характернинг вакилидир. У тарг'иб қилган ахлоқий ва ма'навий қадриятлар Будда, Масиҳнинг догмалари, Сократ ва Толстой та'лимотлари билан таққосланади. У ҳақидаги биринчи китоб - "Гандҳи, Жанубий Африкадаги ҳинд ватанпарвари" Жозеф Дое томонидан ёзилган; Инглиз Қуакер Карл Ганди ҳақида ёзади
Хит ва америкалик руҳоний Холмс о'зининг "Менинг Ганди" китобида уни то'г'ридан-то'г'ри Масиҳ билан аниқлайди.
Гандини пайг'амбарлар ва ҳатто худоларнинг о'злари билан солиштириш уни жуда г'азаблантиради. У ҳам ҳамма каби оддий инсон эканлигини такрорлашдан чарчамайди. "Мен о'зимни Ҳиндистон ва инсониятнинг камтарин ишчиси, камтарин қули деб ҳисоблайман," дейди Ганди, "... мен янги ҳақиқатларни таклиф қилмайман ... мен ­ко'плаб эски ҳақиқатларга янги ёритиб бераман ..."
Буржуа тадқиқотчилари фақат ­Ганди ҳаёти ва фаолияти ҳақидаги г'айриоддий г'ояларга асосланиб, Конгресс гандистлик тамойилларини фақат Гандининг о'зига бо'лган муҳаббати ва ҳурмати учун қабул қилганлигини исботлашга ҳаракат қилмоқда. Бу тадқиқотчилар гандизм миллий буржуазия мафкураси, деган да'вони кескин рад этади. Бунда улар Гандининг ҳокимиятдан шахсий нафратланишига ишора қиладилар. Жумладан, Жорж Катлин Гандининг буржуа сиёсатига аралашмаганлигини қуйидаги мулоҳазалар билан исботлайди: “Тажрибали сиёсатчи (улар ҳақида мен билган ҳамма нарсадан шуни аниқ хулоса қилиш мумкин) Ҳиндистон генерал-губернатори бўлишга интилади. " Ва Ганди ҳукумат лавозимларидан бош тортади ва шунинг учун улар, улар, бирорта синф манфаатларини ифода этмайди, балки фақат шахсий иродасини ко'рсатади.
Миллий озодлик ҳаракатининг тан олинган етакчиси Ганди ­марксистик-ленинистик мафкура тарафдорларининг эътиборини тортмай қола олмади. Гап инсониятнинг тараққийпарвар кучларининг империализмга қарши халқаро курашининг бир қисми боʻлган Шарқнинг қарам мамлакатларининг озодлик кураши ҳақида эди.
В.И.Ленин ­Ҳиндистонда миллий озодлик ҳаракатининг урушдан кейинги юксалишини диққат билан кузатиб борди. Унинг ушбу ҳаракатдаги Миллий Конгресснинг этакчи ролини ва Гандининг илҳомлантирувчи ва омманинг этакчиси сифатидаги муҳим о'рнини тан олиши алоҳида илмий ва тарихий қизиқиш уйг'отади.
О'ша пайтда Ҳиндистонда ҳали коммунистик партия ё'қ эди, гарчи сургунда ҳиндларнинг бир қисми ­марксизмни қабул қилган ва Коминтерн билан алоқада бо'лган. Улар орасида М. Н. Рой ҳам бор эди, у Коминтерннинг ИИ Конгрессида Ҳиндистондаги сиёсий вазиятни таҳлил қилишда мазҳабпарастлик ва о'та со'ллик позитсиясини эгаллади.
Рой о'зини ҳинд ҳақиқатининг шубҳасиз билувчиси деб ҳисоблади. Аммо у ҳеч қачон
марксизмнинг ижодий моҳиятини о'злаштира олмай, ­ривожланган капиталистик мамлакатлардаги синфий кучларни бирлаштириш схемасини механик равишда мустамлакаларга, Ҳиндистонга о'тказди. Ҳиндистонда ҳали коммунистик партия бо'лмаганида, ишчилар синфи ҳали сиёсий жиҳатдан уюшмаган пайтда, Рой уни миллий озодлик ҳаракатининг авангардига қо'йган эди. У Лениннинг мустамлакалардаги миллий буржуазиянинг антиимпериалистик ролига берган баҳосини етарлича баҳоламади ва унга қарши қатъий салбий йўналишни давом эттиришни талаб қилди. Ва бу борада Рой "диний ва маданий уйг'онишчи сифатида Ганди сиёсий жиҳатдан қанчалик инқилобий ко'ринмасин , ижтимоий жиҳатдан реактсион бо'лиши керак " деб та'кидлади.­
Ройнинг позитсияси Лениннинг Тилак ва Гандига бо'лган юксак ҳурматига тубдан зид эди. Ленин 1913-йилнинг май ойида «Қолоқ Европа ва ривожланган Осиё» номли мақоласида шундай ёзган эди: «Осиёнинг ҳамма жойида қудратли демократик ҳаракат кучайиб, кенгайиб, кучайиб бормоқда . ­У ердаги буржуазия ҳамон халқ билан реакцияга қарши юришмоқда ¹. 1920 йилда Ленин ҳинд ватанпарварларининг хабарига жавобан " ­мусулмон ва мусулмон бо'лмаган унсурларнинг яқин иттифоқини" олқишлади ². Бу ­Гандининг мамлакатда ҳинду-мусулмон бирлигини яратишга қаратилган са'й-ҳаракатларини бевосита қо'ллаб-қувватлади. Ленин Ҳиндистондаги озодлик курашининг ўта оғир, ўзига хос шароитларида бу бирликнинг улкан сиёсий аҳамиятини синчковлик билан кўрди. Рой учун Ганди излаган миллий бирлик фақат диний ва реактсион эди.
В. И. Лениннинг Осиёда “елементар инсон ҳуқуқлари, демократия учун кураш” деб атаган барча нарсалари ­Ганди сиёсий фаолиятининг мазмун-моҳиятини, халқ оммасининг миллий-демократик оʻз-оʻзини онгини уйгʻотиш, уларни асрлар давомидаги тажовузлардан озод қилишга боʻлган иштиёқли интилишларини аниқ ташкил этди. қуллик ва инсоннинг меҳнат ва муносиб ҳаётга бо'лган асосий ҳуқуқларини та'минлаш.
Келинг, ­Маҳатма Ганди Конгрессга о'зи билан олиб келган дастурга қайтайлик. Аввалига у ИНC раҳбариятининг о'нг ва чап тарафидан қаттиқ қаршиликларга дуч келди. Аммо Ганди келиши билан Конгрессга сув босган шаҳар ва қишлоқ о'рта қатламлари тез орада ҳукмронлик қила бошладилар.
Конгресс партияси ва ушбу дастурни иштиёқ билан қабул қилди. битта
ҳаракат дастурининг машҳурлигининг сири нимада эди ? ­Ко'п о'н йиллар давомида 1857-1859 йиллардаги қо'зг'олон қонли бостирилганидан со'нг, халқ тобора ­ог'ирлашиб бораётган вазиятдан, қашшоқлик ва ишсизликдан чиқиш ё'лини ко'рмади. Кичик мулкдорларнинг оммавий вайрон бо'лиши маҳаллий буржуазиянинг норозилигини оширди. Бироқ, Конгресс Ганди келгунига қадар қо'рқинчли норозилик ва петитсиялар, ҳар сафар Британия тожининг доимий мақтовлари билан бирга ҳукуматни ларзага келтира олмади.
Ҳиндистондаги Тилак , Ганди, Мотилал ва Жавоҳарлаъл Неру, ака-ука Алилар ва бошқа кўплаб илғор ва ўқимишли одамлар қуллик остидаги халқлар ва синфлар қуролли кураш орқали озодликка эришганини билишарди. Европа ва Осиё тарихи ­бундай мисолларга бой. Ажойиб тажриба . Октябр Сотсиалистик инқилоби шуни о'ргатдики, бу вақтга келиб Россияда ­Ҳиндистондагидан бошқача шароитлар ривожланган: чор ҳокимияти заиф эди, армия ва флот инқилоб томонига о'тди, ишчилар синфига болшевиклар партияси раҳбарлик қилди - И. , В. И. Ленин бошчилигида . Бирлашган ­Ҳиндистонда қуролли кураш ё'ли истисно қилингандек эди. Қуролсиз ва қо'зг'олонга сиёсий жиҳатдан тайёр бо'лмаган халқ мустамлакачиларнинг биринчи даражали армиясига қаршилик ко'рсата олмади, бошқа мамлакатлардан келган яхши ҳақ то'ланадиган ёлланма аскарлар томонидан мустаҳкамланган. Ҳиндларнинг ҳар қандай қуролли қоʻзгʻолони мустамлакачилар томонидан осонликча бостирилиб, режимнинг янада қаттиқлашишига сабаб боʻлар эди. Бундан ташқари, Ганди деҳқонларнинг тинчликпарварлик психологиясини яхши биларди. Деҳқон ёг'оч пуллук билан зо'р эди, лекин у қурол билан ишлашни билмас эди. Ва у қуролни қайердан олади?
Ганди Жанубий ­Африкада сатяграхага раҳбарлик қилганида ҳам, инглиз амалдорларидан бири унга очиқчасига шундай деган эди: “Баъзан мен сиздан инглиз ҳужумчилари каби зўравонликка мурожаат қилишингизни хоҳлайман. Шунда сиз билан нима қилишимиз бизга дарҳол аён бо'лади. Ганди ирқчи режим бошлиг'и генерал Смутс "шунга о'хшаш тарзда" гапирди, деб жавоб берди .
Маҳатмага ко'ра, Ҳиндистонда ­Жанубий Африкадагига о'хшаш вазият юзага келди: ҳукмдор
. Бутун мустамлакачилик қуллиги тизимини тинч ё'л билан умуммиллий ­бойкот қилишдан ко'ра, қо'зг'олончиларнинг қуролли қо'зг'олони билан курашиш ёввойи ҳайвонлар учун анча осон бо'лар эди. Дарҳақиқат, мамлакатда империализм ва миллий озодлик ҳаракати о'ртасидаги кучлар о'заро бог'лиқлиги аниқланди қуролли ­халқ учун қийин ва умидсиз г'алаба.
ҳолларда ҳинд ватанпарварлари томонидан қўлланилган индивидуал террор тактикаси ўзини оқламади , ­фақат халқни руҳий тушкунликка солди. Ганди терроризмни сиёсий кураш усули сифатида қат'ий рад этди. Деҳқонлар ва ишчиларнинг о'з-о'зидан пайдо бо'лган маҳаллий қо'зг'олонлари ажойиб ташкил этилган ­давлат машинасини барбод ­қила олмади , кучли босим аппарати - ­политсия ва армияни тор-мор эта олмади.
Бундай шароитда Ганди ҳамкорлик қилмаслик дастурини ишга туширди . Бу ҳукуматга босим о'тказишнинг реал ва жуда самарали усули эди, унинг ­фаолияти асосан ҳиндларнинг о'злари билан ҳамкорликка асосланган эди. Мамлакат аҳолисининг давлат муассасалари билан ҳамкорлик қилишдан бош тортиши , бойкотлар ­, қонунларга бо'йсунмаслик, ­давлат солиқларини то'ламаслик - буларнинг барчаси бутун мустамлакачилик бошқарув тузилмасининг қулаши, ҳокимият ҳокимиятининг қулаши билан таҳдид қилди. Ганди ҳукуматнинг о'зига хос "Ахиллес товонини" кашф этишга муваффақ бо'лганлиги аниқ эди. "Сатяграҳа, зо'равонликсиз бо'лса ҳам ­, ёвуз деб ҳисобланган нарсага қаршилик ко'рсатишнинг аниқ шакли эди", деб ёзган Жавоҳарла'л Неру . -Аслида буни тинч ­қо'зг'олон , давлат барқарорлигига таҳдид соладиган юқори маданиятли уруш усули деб ҳисоблаш керак. Бу оммани ҳаракатга ­уйг'отишнинг самарали усули , ҳинд халқининг руҳий тузилишининг о'зига хос хусусиятларига мос келадиган усул бо'лди .­
Ганди мустамлакачилар билан тинчлик тарафдори боʻлмади, ­уларни энг шафқатсиз халқ уруши, балки қуролсиз уруш деб эʼлон қилди . Унинг фикрича, миллионларнинг қайг'уси ва изтироблари ҳам одамларнинг энергия турларидан биридир ва агар бу энергия бир томонга ё'налтирилган бо'лса, на найзалар, на о'қлар, на ­дорлар - ҳеч нарса одамларнинг иродасини о'лдиришга қодир эмас. миллат, унинг эркинликка бо'лган туртки.
Империянинг сиёсий онги Гандини хавфли рақиб сифатида ко'рди. Лондон Монтагу-
Челмсфорд ислоҳотларини - Ҳиндистонда қонунчилик ассамблеяларига сайловларни о'тказишга шошилди ва шу билан Ҳиндистон ­жамиятида инглизларга бо'йсунадиган ишончли муросачилар қатламини яратиб, Ганди о'зининг ҳамкорлик қилмаслик дастурини амалга оширишга то'сқинлик қилди . Аммо бу сафар замон ва ­шароит ўзгарди. Қонунчилик ассамблеяларига номзодини қўйишга рози бўлган бир гуруҳ ҳиндулар қораланган. Улар Конгрессни тарк этишга мажбур бо'лдилар. Ачинарли муросачилар гуруҳи о'зларини Либерал партия деб аташган. Халқ Гандининг чақириг'и билан мустамлакачилар билан чинакам курашга киришди, бу эса мамлакатнинг шаҳар ва қишлоқларида о'тказилган бу сохта йиг'илишлар деворидан ташқарига чиқди.
1920 йилда ­ҳинд ишчиларининг синфий бирлиги кучайди; Бомбей, Жамшедпур ва бошқа саноат марказларида умумий иш ташлашлар боʻлди, касаба уюшмалари ҳаракати вужудга келди. 1920 йил май ойида Бомбейда бо'либ о'тган оломон йиг'илишда ­Бутун Ҳиндистон касаба уюшмалари конгрессини ташкил этиш то'г'рисида қарор қабул қилинди. Митинг иштирокчилари Женевада боʻлиб оʻтадиган Халқаро меҳнат конферентсиясига ҳиндистонлик меҳнаткашлар вакилларини ҳокимият томонидан оʻзбошимчалик билан тайинлаш амалиётини қораладилар. Ганди ишчиларнинг о'з ташкилотларига эга бо'лиш ҳуқуқини қат'ий ҳимоя қилади ва уларнинг сайланган вакилларига ҳар қандай даражадаги ишчилар манфаатларини ҳимоя қилиш ҳуқуқини беради. У меҳнаткашларнинг ко'плаб митинг ва йиг'илишларида қатнашади, уларнинг умумий демократик ва иқтисодий талабларини қо'ллаб-қувватлайди. Лекин аввалгидек тадбиркорлар ва ҳокимиятга нисбатан зо'равонлик ҳаракатларидан огоҳлантиради; капиталистлар ва ишчилар томонидан саноат корхоналарига "биргаликда эгалик қилиш" г'оясини тинимсиз тарг'иб қилади . ­То'г'ри, бу фикр жуда мавҳум , спекулятив ва ишчилар учун жуда тушунарли эмас.
Завод эгалари ва ­ишчилар о'ртасидаги муносабатлар, деб хулоса қилади Ганди, хо'жайин ва хизматкор тамойилига асосланмаслиги керак. "Ишчилар хизматкор эмас, балки шериклардир ... Меҳнатнинг о'зи ҳақиқий капиталдир, чунки у барча бойликларнинг манбаидир."
Ог'ир қашшоқликда бо'лган, кунига 12-16 соат ишлаган, ҳеч қачон оддий инсон ҳуқуқларидан фойдаланмаган ҳинд ишчилари учун Гандининг меҳнат низоларини ҳакамлик ё'ли билан ҳал қилиш бо'йича таклифлари аллақачон катта ютуқ дегани эди.
Меҳнаткашларнинг иқтисодий талаблари, бир томондан, уларни бевосита сиёсий ҳаракатлардан қайтарса, иккинчи томондан, бошқалар, аксинча, уларда о'з кучларининг онгини уйг'отди ва синфий ­бирдамликни мустаҳкамлаш ва о'з ташкилотларини яратиш зарурлигига ишонтирди . Ҳаётнинг о'зи , кураш тажрибаси аста-секин ишчиларни Маҳатма Ганди чин дилдан эришмоқчи бо'лган синфий дунёнинг хаёлий табиати г'оясига олиб келди. Қандай бо'лмасин , о'ша даврдаги ҳинд ишчилар ҳаракатида Ганди г'ояларининг та'сири ­устунлик қилди. Унинг са'й -ҳаракатлари туфайли ишчиларнинг иқтисодий кураши унинг фуқаролик итоатсизлиги кампанияси, натижада ­Ҳиндистон мустақиллиги учун миллий кураш билан тобора чамбарчас ­бог'лиқ бо'лди.
Ҳиндистоннинг энг ко'п сонли табақаси - деҳқонлар курашга ко'тарилдилар, уларнинг раҳбарлигида Ганди ва ­Конгресс энг ко'п муваффақият қозонди. Бу мамлакатда янги тарихий давр бошланганидан дарак берди. Гарчи мамлакатнинг ко'пгина вилоятларида деҳқонлар г'алаёнлари ҳали ҳам исёнкор, стихияли характерга эга бо'либ, диний тус олган бо'лса-да , мустамлакачилар томонидан қо'ллаб-қувватланган феодал тузумга қарши қишлоқ меҳнаткашларининг уюшган ва келишилган ҳаракатларига мойиллик ­аллақачон мавжуд эди . Конгресс а'золари биринчи марта Махатма Ганди ва унинг энг яқин сафдошларидан о'рнак олиб, у эрда Конгресс партиясининг ­маҳаллий ташкилотларини тузиш ва деҳқонларнинг сиёсий уйг'онишига ёрдам бериш учун қишлоқларга бордилар ­.
йил декабр ойида Нагпурда бо'либ о'тган ­Конгресснинг навбатдаги сессиясида Гандининг сиёсий ё'налиши ниҳоят мустаҳкамланди. "Ески гвардия" орқага чекинди ва гандизм партиянинг расмий мафкурасига айланди. Лажпат ИНCнинг олдинги сессиясида Гандига мухолифатда бо'лган ­Раи ва Дешбандҳу Дас энди унинг ҳамкорлик қилмаслик дастурини қаттиқ қо'ллаб-қувватладилар . Конгресс раҳбарлари, айрим истиснолардан ташқари, на ислоҳот сиёсати, на зўравонлик сиёсати Ҳиндистон шароити учун мақбул эмас, деган якдил хулосага келишди . Учинчи ё'налиш, Гандининг ­мустамлакачиларга фаол зо'равонликсиз қаршилик ко'рсатиш тактикаси о'з зиммасига олди.
Сессиядаги асосий муҳокама Ҳиндистон қандай қилиб Сваражга – ўзини-ўзи бошқариш ёки мустақилликка эришиши мумкинлиги ҳақидаги саволга қаратилди. “Свараж” тушунчаси турлича талқин қилинган. Малавия ва
Жинна ИНCнинг мақсади Ҳиндистоннинг Британия империяси таркибида о'зини о'зи бошқаришга эришиши кераклигини та'кидлади. Бироқ, сессия делегатлари ­Ганди томонидан ма'қулланган ушбу резолютсиянинг асл лойиҳасини қабул қилишди, айтмоқчи, бу ҳам унчалик аниқ эмас эди. Конгресс оʻз олдига Ҳиндистоннинг Британия империяси таркибида, агар иложи боʻлса, ёки зарурат тугʻилса, империядан ташқарида мустақилликка эришиш вазифасини қоʻйди. Бошқача айтганда, Конгресс раҳбарлари Лондонга Ҳиндистоннинг империя таркибида қолиши ёки қолмаслиги масаласи Англиянинг миллий-озодлик ҳаракатига нисбатан қанчалик қулай позитсиясига бог'лиқ бо'лишини аниқ ко'рсатди.
Сессия Ганди таклифи ­билан ҳинд-мусулмон бирлиги тоʻгʻрисида ҳам махсус резолютсия қабул қилди. Бундай резолютсиянинг қабул қилиниши Ганди учун айниқса муҳим бо'либ туюлди, чунки Мусулмонлар Лигаси раҳбари Жинна Конгрессдан чиқишга қарор қилди. Унинг кетиши сессия делегатларининг кайфиятини қорайтириб юборди ва Гандини жиддий хафа қилди. Жавоҳарла'л Нерунинг со'зларига ко'ра, Жинна "Ҳиндулар ва мусулмонлар о'ртасидаги келишмовчиликлар туфайли эмас, балки янги ва илг'ор мафкурага мослаша олмагани учун, балки ундан ҳам ко'проқ со'злаган йиртиқ одамлар оломонига ёқимсиз бо'лгани учун Конгрессдан чиқди. Конгрессга кириб келган ҳиндустан тили. Унинг фикрича, сиёсат қонунчилик палатасида ёки тор комиссияда ҳал қилиниши керак бо'лган олий масала. Кейин, Гандининг са'й-ҳаракатлари туфайли, Жиннанинг позитсияси туфайли диний жамоалар о'ртасида бо'линиш бо'лмади. Аммо унинг Конгрессдан чиқиши яхши натижа бермади: Жинна каби шахс воқеаларнинг пассив кузатувчиси бо'лмаслиги ва сиёсий фаолиятдан узоқлашмаслиги аниқ эди. Бундан ташқари, унинг мусулмон диний элитаси орасида ко'плаб тарафдорлари бор эди; у Деҳлида ҳам, Лондоннинг о'зида ҳам энг юқори инглиз амалдорлари томонидан катта ҳурматга сазовор бо'лган. Ганди Жинна сиёсий арбоб эканлигини, унинг мамлакатнинг консерватив ­доираларидаги та'сирини ҳисобга олиш кераклигини тушунди. Шунга қарамай, Маҳатма Ҳиндистон мустақиллиги учун курашдаги ҳаракатнинг оммавий табиатига таяниб, Конгресснинг Нагпур сессиясига о'зи ишлаб чиққан партиянинг янги низомини тақдим этади, унинг қабул қилиниши ИНC ни о'згартиришни англатади. кенг сиёсий ташкилот бутун мамлакат бо'йлаб тарқалди.
фаолият юритувчи Конгресснинг юқори органларини яратишни назарда тутган ­: кенгроқ Бутун Ҳиндистон қо'митаси ва тор Ишчи қо'митаси; вилоятларда ИНCнинг маҳаллий бо'лимларини ташкил этиш таклиф қилинди .
Конгрессни ташкилий қайта қуриш натижасида тез орада унинг а'золари сони 10 миллион кишига етди. Ёшлар орасидан кўнгиллилар гуруҳлари ташкил этилди . 150 000 кишилик ко'нгиллилар корпуси ­Конгресснинг ҳақиқий таянчига айланди. Ҳамкорлик қилмаслик кампанияси доирасида кўнгиллилар томонидан ­намойишлар, митинглар ташкил этилиб, аҳолига Конгресс қарорлари тушунтирилди.
Фуқаролик итоатсизлиги руҳи тезда бутун мамлакат ­бо'йлаб тарқалди . Ҳар куни кескинлик кучайиб борарди. Миллий миқёсдаги то'қнашув муқаррар бо'лди ­.

1 Lenin V.I. Poli. koll. op. - T. 23. - S. 167.

2*♦ Lenin V. I. Poli. koll. op. - T. 41. - S. 122.