Infokommunikatsiya elektr ta’minoti tizimlarini hisoblash va loyihalash tamoyillari

Dastlabkima’lumotlar

2.2-jadval

Variantningikkinchiraqami	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9
Elektrta’minotitiziminingnurlarisoni	2	3	1	2	3	2	1	3	2	1
O‘zgaruvchantokqurilmalariningmaksimaltoki, .	10	15	20	25	12	16	18	22	26	28
O‘zgarmastokqurilmalariningmaksimaltoki, .	40	50	70	30	90	90	75	45	55	65
Avariyaviyyoritishningmaksimaltoki,.	5	3	4	4,5	3,5	2,8	1,9	2,7	3,2	4,7
Maishiyehtiyojlaruchuniste’molqilinadiganto‘liqquvvat,.	5	6	7	8	10	3	4	3,5	5	4
Shamollatishvakondensionerlashtizimitomonidaniste’molqilinganto‘liqquvvat,.	3,0	3,5	4,0	4,5	5,0	5,5	6,0	3,0	4,0	5,0
Atrofmuhitharorati, .	+20	+18	+24	+22	+25	+20	+18	+15	+16	+22
Ergaulashsiminingdiametri, .	60	32	35	40	60	50	60	50	40	45
Ergaulashsimlariningorasidagimasofa, .	10	5	12	5	10	5	15	10	4	10
Erningsolishtirmaqarshiligi, .	20	30	10	6	40	30	20	80	50	40

2.3-jadval

Variantningbirinchiraqami	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9
O‘zgarmastokqurilmasiningkuchlanishi,.	48	48	20	48	60	24	60	48	24	48
Avariyaviyyoritishtiziminingkuchlanishi, .	220	48	220	220	60	24	220	220	24	48
Akkumulyatorbatareyalariorqaliishlashmuddati (akkumulyatorlarnirazryadlanishi),.	3	1	0,5	3	0,5	1	2	3	2	0,5
Maishiyehtiyojlarningquvvatkoeffitsienti, .	0,97	0,93	0,9	0,95	0,98	0,94	0,92	0,91	,096	0,89
Shamollatishvakondensionerlashtiziminingquvvatkoeffitsienti, .	0,75	0,76	0,78	0,8	0,75	0,76	0,78	0,8	0,75	0,76
Ergaulashsimininguzunligi, .	4,5	2,8	3,5	3	3,2	5	6	5,5	3,5	3,3

2.2 O‘zgaruvchantokuzluksizelektrta’minotitiziminihisoblashvaloyihalashtamoyillari

2.2.1 O‘zgaruvchantokuzluksizelektrta’minotitiziminitanlashvahisoblashusuli
Hisoblashvaloyihalashdauzluksizelektrta’minottizimi (UETT) yagonauzluksizelektrta’minotimanbai (UETM)bilanmarkazlashtirilgantamoyili (2.1-rasm, a)gaqarang) asosidaqurilgandebfarazqilinadi. LoyihalashdasizUETMnitanlashingizvatizimtomonidantarmoqdaniste’molqilinganmaksimalquvvatnihisoblashingizkerakbo‘ladi.UshbuusulUETTningxarbirUETMinitanlashuchuntaqsimlanganvaaralashtizimlarhamo‘rinlihisoblanadi.

a)

b)

v)
2.1-rasm. O‘zgaruvchantokuzluksizelektrta’minoti:
a – markazlashtirilgan (bittaUETMbilan), b – markazlashtirilmagan (birnechtaUETMbilan), v – aralash. BTSh - boshtaqsimlash щiti (from the main switchboard), UTT – uzluksizta’minottizimi, UETM – uzluksizelektrta’minotimanbai ().

Hisoblashnatijalari:

–uzluksizelektrta’minotimodeli;

–uskunalarbirliklarisoni (modullar, bloklar);

–tarmoqdantizimitomonidaniste’molqiladiganmaksimalquvvat (to‘liqquvvat – , aktivquvvat – vareaktivquvvat– ).

Umumanolgandauzluksizelektrta’minotimanbainingmaksimalyuklanishquvvatiungaulanganbarchaiste’molchilarningquvvatlariyig‘indisigatengdir:

, (2.1)
buerda–uskunalarbirliklariningumumiysoni; –to‘liqquvvat; – aktivquvvat; – -qurilmaningquvvatkoeffitsienti.

Dastlabkima’lumotlargako‘rabarchavariantlardainfokommunikasionkorxonalaridanominalta’minotkuchlanishigaegabo‘lganbirfazaliqurilmalardanfoydalaniladi.

Buholdao‘zgaruvchantok (AC)uskunasiningumumiyquvvatiquyidagigateng:
, (2.2)
Aktivquvvatesa:

(2.3)

Agarinfokommunikasionelektrta’minotitiziminingfavquloddayoritishtizimidao‘zgaruvchantokdan() foydalanilsa, uzluksizelektrta’minotimanbaiushbutizimgaqo‘shimcharavishdaelektrenergiyasibilanta’minlashkerakbo‘ladi. Bundayholatda, favquloddayoritishtizimitomonidaniste’molqilinadiganumumiyquvvat:

; (2.4)
uzluksizelektrta’minotimanbainingyuklamaningmaksimalquvvatiqo‘yidagichahisoblanadi:
. (2.5)
Agarinfokommunikasionelektrta’minotitiziminingfavquloddayoritishtizimidao‘zgarmastok()foydalanilayotganbo‘lsa, uzluksizelektrta’minotimanbaigafaqato‘zgaruvchantok()qurilmalariulanganbo‘ladi:
, (2.6)
O‘zgaruvchantokqurilmalariningo‘zigaxosxususiyatiuningishgatushirishvaqtidaist’emolqilinadiganboshlang‘ichtokningmavjudligidir. Ayrimturdagiqurilmalar (yuqoriquvvatlitransformatorlar, elektrdvigatellar) uchunboshlang‘ichtoknominaltokdan 10 martayuqoribo‘lishimumkin.

Agaro‘zgaruvchantokUETMboshlang‘ichtoklarnihisobgaolmaganholdatanlansa, UETMishgatushirilgandayuklanganlikdanhimoyalanishishgatushadi. Yuklanishdarajasivadavomiyligiuzluksizelektrta’minotimanbaihujjatlaridaaniqqaydetilganbo‘ladi.

Infokommunikasiyaqurilmalariuchunodatda 20% quvvatzaxirasigaegabo‘lganUETMtanlanadi (boshlang‘ichyuklamatokiningortishkoeffitsienti). Amaliyotdabo‘ladi. Amalda, barchauskunalarbirvaqtningo‘zidaishlatilmaydi. Shusabali, UETMninghaqiqiytalabqiladiganquvvatiqurilmaningo‘rnatilganquvvatidankambo‘lishimumkin (harqandayuyuchunodatiymisol – barchauyjihozlariningumumiyquvvatio‘nlabkilovattgaetishimumkin, ammobirvaqtningo‘zidayoqilganqurilmalar 5 kVtdanko‘pbo‘lmaganquvvatniiste’molqiladi).Ushbumomentdao‘rtachastatikyuklanganlikkoeffitsientiyordamidahisobgaolinadi.Amaliyotdabo‘ladi, odatdainfokommunikasiyaqurilmalariuchun,chunkiUETMqurilmalargaulanganbo‘libularkechayu-kunduzishlashikerak.

Shundayqilib, UETMningtalabqilganchiqishquvvatiqo‘yidagichabo‘ladi:

(2.7)
TalabqilinganquvvatgaasoslanibUETMishlabchiqaruvchilarivaularnietqazibberuvchilariningkataloglariruyxatidandankattaroqbo‘lganUETMmodelitanlanadi.

SanoatdaishlatiladigankuchliUETMlarmodulliusuldaishlabchiqariladi. BundayUETMo‘zigaxostuzilishgaega: kuchmodullariulangan (masalan, qurilmanikuvvatinikuchaytirishuchun) umumiyboshqaruvmoduli (tez-teztakrorlanadigan) yokiakkumulyatormodullari (avariyaholatlaridaishlashmuddatiniko‘paytirishgaimkonberadi). BundayUETMlaryuklamadankuchlanishniuzmasdanishjarayonidavridamodullarnialmashtirishvao‘z-o‘zinitashxis (diagnostika) qilishxususiyatigaega.

Masalan, firmasiningUETMikkitomonlamao‘zgartirishxususiyatigaega ( - texnologiyasi). UETMningo‘lchamlarigabaritjihatidanixcham, zaxiraalmashinuvijudaoson. 2.2-rasmdafirmasiningUETMkeltirilgan.

2.2-rasm. firmasiningUETMi. 1 – asosiykuchmoduli, 2-asosiyvazaxiraboshqaruvmoduli.
UETMningminimalchiqishquvvati 2 kVA (1-kuchmoduli).ChiqishquvvatinioshirishuchunUETMgaqo‘shimchaquvvatmodullarinio‘rnatishimumkin.UETMgamaksimal 3 taquvvatmodullarinijoylashtirishmumkin, ularasosiybodulbilanbirgalikdamaksimal 6 kVAquvvatgaega 3+1 sxemasini (3 taasosiymodul, 1 tazaxiramodul) ta’minlaydi. MinimalUETMkonfigurasiyasibittaakkumulyatormodulinio‘zichigaoladi. UETMningishvaqtiniuzaytirishuchunqo‘shimchaakkumulyatormodullarinio‘rnatishimkoniyatigaega. UETMgamaksimal 6 taakkumulyatormodullarinio‘rnatishmumkin. kabimodulliUETMlardanfoydalanishyuqoridarajadagiishonchliligibilanuzluksizelektrta’minotitizimlariniyaratishimkoniniberadi. BuninguchunUTEMnitanlashdabittamodulortiqchabo‘ladi, uasosiymodullardaniriishlamayqolgandatizimgaulanadi.

Ba’zibiro‘zgaruvchantokmodulliUETMlariningparametrlari2.4-jadvaldakeltirilgan.

O‘zgaruvchantokUETMlari

2.4-jadval

Ishlabchiqaruvchi	Modeli	Qurilmaquvvati	Modulquvvati
		16	4
		6	2
		16	4
		8	1
		4	1
		4.8	0.4
	9170	18	3
		18	1.5

ModulliUETMlaruchunzaxirata’minotnihisobgaolganholdakeraklitamodullarniqo‘yidagiformulabilananiqlanadi:

(2.8)

buerda = 0.75..0,95 – parallelulanishnihisobgaolishkoeffitsienti. BukoeffitsientUETMmodullariorasidayuklamalarnixarxiltaqsimlanishihisobgaoladi.

Olinganqiymatyaxlitlanishikerak (masalan 5,3 ni 6, 5,5 ni 6). Bundayholda, keraklimodullarsonima’lumbirtanlanganqurilmaningmaksimalmodullar () sonidanoshmasligikerak:
. (2.9)
UETMmodullariningmaksimalsoninitaxminanqo‘yidagichaaniqlash (aniqaniqlashdama’lumbirqurilmauchununingtexnikxujjatlaridanfoydalaniladi) mumkin:
(2.10)
Agar 2.9 formuladagishartbajarilmasa, undankuchliroqUETMnitanlashkerakbo‘ladi.

UETMtanlanganidanso‘ng, tanlanganUETMningmaksimalchiqishquvvatinianiqlashimizmumkin:

(2.11)

Maksimalquvvat, UETMningakkumulyatorbatareyalarirazryadlanganidankeyin, ya’niavariyaviyrejimdankeyinUETMtarmoqdaniste’molqiladi. Bundayholatda, UETMtarmoqdanyuklamaniishlashiuchunzarurbo‘lganquvvatnivaakkumulyatorbatareyalarnizaryadlashuchunsarflaydi, buesamaksimalquvvatning 10%nitashkilqiladi:

(2.12)
Akkumulyatorbatareyalarnizaryadlashquvvatininganiqqiymatiniqurilmaningtexnikhujjatlaridananiqlashmumkin.

Shundayqilib, uzluksizelektrta’minotitizimining (UETT) umumiyquvvatiqo‘yidagiformulabilananiqlanadi:

(2.13)
UETTningaktivquvvati, :
(2.14)
UETTningreaktivquvvati, :
(2.15)
2.14 formuladagi – foydaliishkoeffitsienti, UETMningquvvatkoeffitsientiqurilmaningtexnikxujjatlariadanolinadi. Bizningmisoldaushbukoeffitsientlarni, qilibolishimizmumkin.
2.2.2 O‘zgaruvchantokuzulksizelektrta’minotitiziminiloyihalashdagiodatiyxatoliklar
1. Tanlanganqurilmalarningmodeli, ishlabchiqaruvchivatexnikxususiyatlarinoto‘g‘ritanlanilishi. Ishningasosiymaqsadiqurilmanimaqsadgamuvofiqtanlanilishilozim. Amaldaishlabchiqaruvchiyokiqurilmamodeliningnominiyokiraqamininoto‘g‘riyozishqurilmalarnibirbirigato‘g‘rikelmasligigaolibkeladi, buningoqibatidao‘zaroaloqalarinitiklashuchunqo‘shimchaqurilmalarxaridqilishgato‘g‘rikeladi.

2. sondagimodullartekshirilmaydi.Natijada, tanlanganUETMgao‘rnatilishimumkinbo‘lganmodullardanko‘proqmodullartalabqilinadi.

3. Keraklisondagimodullarninoto‘g‘riyaxlitlash (yokiumumanyaxlitlamaslik). Modullarsoninikamtomongayaxlitlashmumkinemas – uholdaUETMkerakliquvvatnita’minlayolmaydi. Agarhisobkitoblargako‘ra, 3,05 modultalabqilinadiganbo‘lsaundabizmodullarsoninigatengqilibolishimizkerak.