Информатика

10.33-rasm. Continue va return operatorlariga doir misollar. 
Matematika va sonlar nazariyasida aniqlab bo`lmaydigan hisoblashlarga 
duch kelamiz. Masalan, 1/0 holat. Mathcadda dasturlash jarayonida bunday 
xatoliklarni boshqarish imkoniyati bor. –rasmda 2 ta misol keltirib o`tilgan. 1- 

---

523 
misolda e`lon qilingan f(x) ni x=0 da hisoblab bo`lmaydi. Mathcadda uni 
boshqarib bo`ladi. F(x) ni e`lon qilishda on error funksiyasidan foydalanilgan 
bo`lib, ya`ni 1/x xato bo`lganda 0 ni qiymat qilib qaytarish olingan. 2-misol 1-
misoldan farqli bo`lib F(x) ning xato qiymatida Mathcad xato ko`rsatadi va xato 
funksiya tanlanganda xatoda ko`rsatilgan so`zni chiqaradi. 
10.34-rasm. Hisoblashdagi xatolikni aniqlash. 
Mathcad dasturida dasturlash uchun barcha qulayliklar mavjud. Tuzilgan 
dasturlarning algoritmi bilan bir xil bo`lishi ham mumkin. Mathcadda dasturlash 
uchun atigi 10 ta dasturlash operatorlarini bilish talab etiladi. 

 Mustahkamlash uchun savollar.  
1. Mathcadda dasturlash elementlari qaysi asboblar panelida joylashgan ? 
2. Add line nima vazifani bajaradi ? 
3. Dasturlash orqali funksiya qanday aniqlanadi ? 
4. Satrlar bilan ishlashga misol keltiring ? 
5. Mathcaddagi takrorlash operatorlarini ayting. 
6. Massiv elementlar yig`indisini hisoblash dasturini tuzing? 
7. Rekursiv dasturlashga misol keltiring ? 
8. Tarmoqlanish dasturiga biror misol keltiring ? 
9. B
a va b sonlari orasidagi umumiy bo‘luvchilari ro‘yxatini topadigan 
dastur tuzing? 
10. Berilgan sondagi toq raqamlari sonini topadigan dastur tuzing. 
10.7. Maple dasturi 

Muhim so`zlar: kompyuterli matematika, Maple, variant, interfeys, 
matematik amallar, oddiy hisoblashlar, xotira, funksiya, operator. 

---

524 

Bilib olasiz: kompyuterli matematikaning yana bir dasturi Maple 
dasturi va uning variantlarini, Maple interfeysi, Mapleda matematik amallar, 
oddiy hisoblashlar, Maple xotira bilan ishlash, funksiyalarni e`lon qlish, 
Maplening ba`zi bir operatorlarini. 
Kompyuter matematikasi sohasi bo`yicha dunyodagi lider bu Waterloo 
Maple Inc (Kanada) kompaniyasi bo`lib hisoblanadi. Bu kompaniyaning ishlab 
chiqaradigan mahsuloti Maple matematik dastur bolib hisoblanadi. Malpe – 
matematik oynali dasturi qisqa vaqt ichida keng qamrovli hisoblashlarni bajarish 
imkoniyatiga ega. 1984 yildan boshlab Waterloo Maole Inc kompaniyasi Maple 
dasturlarini sotuvga chiqara boshlagan. 
Maple dasturida ishlash qulay bo`lib, asosan matematik masalalar va 
geometrik fazolar bilan ishlashga mo`ljallangan 3000 ta amallari bor. Mathcad 
2000 dasturida esa atigi 300 ta amallar bor.