Informatikaning nazariy asoslari fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

AXBOROTLASHGAN JAMIYAT



Jamiyat rivojlanishining zamonaviy davri axborotlashtirish jarayoni bilan ajralib turadi. Bugungi axborot davrida har qanday jamiyatda axborot hamisha mamlakat taraqqiyotining ko‘zgusi, kishilarning tafakkuri va siyosiy saviyasining shakllanishida asosiy vosita bo‘lib kelmoqda. Jahonda kechayotgan globallashuv va integratsiya, mamlakatimizda olib borilayotgan siyosiy modernizatsiya jarayonlarida axborotning ahamiyati, xususan, axborot erkinligi va ochiqligi masalasi shaxs, jamiyat va davlat hayotida tobora muhim ahamiyat kasb etib, zamonaviy axborot tizimining shakllanganligi har qanday mamlakatning salohiyati va taraqqiyotini belgilovchi omil bo‘lib sanalmoqda. «Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik 7 jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi»da axborot sohasini isloh qilish, axborot va so‘z erkinligini ta’minlash masalasiga yuksak e’tibor bilan qaralib, mamlakatimizni siyosiy modernizatsiya jarayonining bugungi bosqichida axborot sohasini isloh qilish borasida ustuvor vazifalarni belgilab berib, soha qonunchiligini yanada takomillashtirish borasida asosiy g‘oya va takliflarini bayon etishi bilan birga, ularni hayotga tatbiq qilish mexanizmlari ham aniq va ravshan ko‘rsatib berilgani diqqatga sazovordir. Axborot sohasini rivojlantirish, uni jahon talablari darajasiga ko‘tarish borasida mamlakatimizda salmoqli ishlar amalga oshirilib, mamlakatimizda har kimning fikrlash va so‘z erkinligi, axborotni olish, izlash va tarqatish huquqlari, ommaviy axborot vositalarining erkinligi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining tegishli moddalari bilan mustahkamlanib, ushbu konstitutsiyaviy normalarni rivojlantirish, ommaviy axborot vositalarini yanada demokratlashtirish va liberallashtirish, olib borilayotgan ijtimoiy-siyosiy va sotsialiqtisodiy islohotlarning ochiqligi va oshkoraligini ta’minlashda ularning faolligini oshirish, media makonga ilg‘or axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini bevosita joriy etishga qaratilgan: • «Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida»; • «Axborot erkinligi printsiplari va kafolatlari to‘g‘risida»; • «Jurnalistlik faoliyatini himoya qilish to‘g‘risida»; • «Noshirlik faoliyati to‘g‘risida», «Telekommunikatsiyalar to‘g‘risida»; • «Axborotlashtirish to‘g‘risida»gi va boshqa jami 20 dan ortiq axborot sohasida qonunlar, 50dan ortiq O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni va qarorlari, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari va 300 dan ortiq idoraviy qonunosti hujjatlari qabul qilindi. Mustaqillik yillarida yaratilgan bunday huquqiy maydon ommaviy axborot vositalariga o‘z vazifalarini samarali bajarish hamda o‘zgarib borayotgan ijtimoiysiyosiy shart-sharoitlarga, kommunikatsiya vositalarining rivojlanish darajasiga yetishish uchun keng imkoniyatlar yaratmoqda. «Axborotlashtirish to‘g‘risida»gi 8 O‘zbekiston Respublikasi Qonuni asosida axborotlashtirish — bu yuridik va jismoniy shaxslarning axborotga bo‘lgan ehtiyojlarini qondirish uchun axborot resurslari, axborot texnologiyalari hamda axborot tizimlaridan foydalangan holda sharoit yaratishning tashkiliy ijtimoiy-iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy jarayoni hisoblanadi. Axborotlashgan jamiyat — bu globallashgan ijimoiy jarayon bo‘lib, uning o‘ziga hos asosiy xususiyati shundan iboratki, ijtimoiy ishlab chiqarish sohasida faoliyatning ustuvor turi sifatida zamonaviy kommunikatsiya texnologiyalari hamda axborot almashuvining xilma-xil vositalari asosida amalga oshirilayotgan axborotni izlash, yig‘ish, olish, tadqiq etish, uzatish hamda tarqatishdir. Axborotlashgan jamiyat: • bosma fondda hamda jamiyat a’zolarining ilmiy, ishlab chiqarish va boshqa faoliyati turlarida jamlangan jamiyatning tobora kengayib borayotgan intellektual salohiyatidan faol foydalanishni; • ijtimoiy ishlab chiqarishning barcha sohalarini rivojlantirish va mehnat faoliyatini intellektuallashtirishga qaratilgan faoliyatning ilmiy va ishlab chiqarish turlariga axborot texnologiyalarini joriy qilishni; • axborotlashtirish xizmati darajasini yuqoriga ko‘tarish, jamiyatning barcha a’zolarini obyektiv va tezkor axborotga ega bo‘lish, foydalanilayotgan ma’lumotlarning dolzarbligini ta’minlaydi. 2003-yil 11-dekabrda mamlakat Parlamenti tomonidan «Axborotlashtirish to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni yangi realliklarga muvofiq qayta ko‘rib chiqildi va uning yangi tahriri qabul qilindi. Mazkur qonun axborotkommunikatsiya texnologiyalari sohasini rivojlantirish uchun tayanch qonun bo‘lib, elektron hukumat, masofadan o‘qitish, teletibbiyot, elektron tijorat kabi va yana bir qancha yangi xizmatlarning rivojlanishiga hamda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasida ishlab chiqiladigan boshqa qonunlar uchun asos bo‘lib, tegishli yo‘nalishlar bo‘yicha qonun hujjatlari ishlab chiqilishini belgilab, axborotlashtirish sohasidagi davlat siyosati, axborot resurslari, axborot 9 texnologiyalari va axborot tizimlarini rivojlantirish hamda milliy axborot tizimini yaratishga xizmat qilmoqda. Jumladan, davlat hokimiyati va boshqaruv organlari faoliyatini axborotlashtirish maqsadida, ularni kompyuter texnikasi, lokal hisoblash va korporativ kompyuter tarmoqlari bilan jihozlash bo‘yicha ham muayyan ishlar qilinmoqda, 2012-yil 1-yanvar holatiga ko‘ra, davlat idoralarining 80 foizida lokal hisoblash tarmoqlari yaratildi. Shuningdek, 98 foiz davlat boshqaruvi va hokimiyati organlarida veb-saytlar yaratilib, davlat axborot resurslarining soni 186 taga yetkazildi. Natijada aholi va xo‘jalik yurituvchi subyektlarga 378 turdagi davlat interaktiv xizmatlari ko‘rsatilmoqda. 1999-yilda «Telekommunikatsiyalar to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni qabul qilinib, unda telekommunikatsiyalarni yaratish, faoliyat ko‘rsatishi va rivojlanishi sohasidagi munosabatlarni tartibga solishga qaratilgan normalar belgilandi. Ushbu Qonun hamda telekommunikatsiya tarmoqlarini modernizatsiyalash va rivojlantirish bo‘yicha qabul qilingan boshqa qonun hujjatlarining ijrosini ta’minlash hamda sohada amalga oshirilgan tizimli va bosqichma-bosqich islohotlar natijasida respublikaning barcha viloyat markazlarida raqamli xalqaro telekommunikatsiya stansiyalari o‘rnatildi, magistral xalqaro va viloyatlararo aloqa liniyalarida tolalioptik kabel va raqamli radioreleyli liniyalar o‘tkazildi. Respublika hududlarida CDMA standartida simsiz radiofoydalanish telekommunikatsiya tizimi joriy etildi. 2011-yil 30-dekabrda «Telekommunikatsiyalar to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish haqida»gi Qonun qabul qilindi. Ushbu Qonun bilan fuqarolarni zamonaviy telekommunikatsiya xizmatlari bilan to‘laqonli va sifatli ta’minlash, axborotlashtirish hamda telekommunikatsiya tarmoqlarini yanada rivojlantirish, aloqa xizmatlari, ma’lumot uzatish va tarqatish sohasi ravnaqiga yo‘naltirilgan yangi normalar kiritildi. Bu ham bo‘lsa o‘z ifodasini 8-moddaning o‘n yettinchi xatboshisi va Qonunga kiritilgan yangi 81-moddada topmoqda.

•