Ingenerlik geodeziyasi

2.1. KARTA, PLAN VA PROFIL TO`G`RISIDA TUSHUNCHA.  
 
  

---

2
1
Karta. yersirtining katta bo`lagi ellipsoid bo`lganligi sababli, uning tekislikka 
o`xshash holda proekstiyalab bo`lmaydi. Katta joyni qog`ozda tasvirlashda kartografik 
proekstiyalash qoidalariga amal qilinib, birmuncha o`zgartirib tushiriladi.
Karta deb yersirtini yoki uning katta bo`lagini yeregriligini hisobga olib, matematik 
qoyidalar asosida bir oz o`zgartirib, kichraytirib qog`ozga tasvirlangan proekstiyasiga 
aytiladi.
Kartada butun yersirtini yoki uning bir qismini tasvirlash mumkin. Kartalar turli 
masshtabda tuziladi. Masshtabiga qarab kartalar uchga bo`linadi: a) yirik masshtabli 
kartalar: bu kartalarga masshtabi 1:100000 gacha bo`lgan kartalar kiradi: b) o`rta 
masshtabli kartalar kiradi:
14-rasm. Topografik karta  
Bu kartalarga masshtabi 1:100000 – 1:1000000 masshtabli kartalar kiradi; 
Mayda masshtabli kartalar bularga masshtabi 1:1000000 dan kichik bo`lgan kartalar 
kiradi.
  
Plan. Joyning kichik bo`lagini yeregriligini hisobga olmay kichraytib, o`xshash 
holda gorizontal tekislikka tushirilgan proekstiyasiga plan deyiladi..

---

2
2
Planda joy tafsiloti bilan birga joy relefi ham tasvirlansa, u topogafik plan plan deb 
ataladi. Plan va kartalar orasidagi farq qo`yidagilardan iborat:
Kartalarni tuzishda katta yerbo`laklarni maydonlarini tasvirlash nazarga tutiladi, 
planlarni tuzishda esa kichik yerbo`laklarni.;
Kartalarni tuzishda yeregriligi hisobga olinadi, planlarni tuzishda esa hisobga 
olinmaydi;
Kartalarda tasvirlangan yerbo`laklarni maydonlari o`zgaradi, planlarda esa 
o`zgarmaydi;
Planlardagi masshtablar doimiy bo`ladi, katalarni masshtablari esa bir nuqtadan 
ikkinchi nuqtaga o`tishi bilan o`zgaradi.
15-rasm. Joy uchastkasi (a) va uning plani (b)