Ingliz tili fonetikasi

Ko’p ma'noli so’zlar
Yozuvchining tildan foydalanish mahoratini belgilashda badiiy nutq ifodaliligini
qay darajada ta'minlay olganligiga e'tibor qaratiladi. Buni ko’p ma'noli so’zlarni o’z o’rnida, muayyan estetik maqsad bilan qo’llay olishidan ham aniqlasa bo’ladi. Ko’p ma'noli so’zlar nutqning ifoda imkoniyatlarini kengaytirishga ko’maklashuvchi lisoniy vosita hisoblanadi. Masalan: yuk so’zi o’zbek tilida ko’p ma'noli so’z hisoblanadi. O’zbek tilining izohli lug'atida mazkur so’zning quyidagi ma'nolari qayd qilingan: 1) “Bir yerdan ikkinchi yerga ko’tarib, tashib borilishi lozim bo’lgan og'irlik»; 2) «Kishini urintirib qo’yadigan, tashvishga soladigan ortiqcha narsa, tashvish, dahmaza»; 3) «Qorindagi bola, homila”; 4) «Diniy e'tiqodga ko’ra azizavliyolarni ranjitish tufayli yuz beradigan kasallik». Ardoqli adibimiz Cho’lpon o’zining «Kecha va kunduz» deb nomlangan romanida qahramonlar nutqida ana shu so’zning 2- va 4-ma'nolarini qorishtirish asosida ham qahramoniar ichki dunyosini yorqinroq ochishga, ham chiroyli kulgi chiqarishga muvaffaq bo’lgan: - Yelkamda o’n putdan o’ttiz put yukim bor... - dedi mingboshi. Bu ham baqirishga yaqin bir ovoz bilan aytilgan edi. Uchala xotin ham bu yukning nimaligini anglab yetolmadilar. Xadichaxonning fikricha, mingboshiga «irim» qilgan edilar. Endi uni «qaytartirmoq»dan o’zga iioj yo’q edi. Bu fikr boshqa kundoshlarning miyalaridan ham o'tmadi emas... Faqal Xadichaxonning bu fikri qat’iy bo’lsa kerakkim, yashirishga lozim ko’rmadi:
- G’animlar qasd qilganga o’xshaydi. Qaytarma qildirib bersammi? - dedi.
-Ayollaming bilgani irim, bilgani qaytarma, bilgani azayimxon... - dedi
mingboshi... Shu ochilishdan dadillanib bo’lsa kerak Xadichaxon yana e'tiroz qildi:
-O’zingiz o’z og'zingiz bilan «yuk bosd” demadingizmi?
Mingboshi kulib yubordi:
-“Yuk bosdi” degan bo’lsam -qanday yuk?” deb so’ragin-da, bachchag'ar! - dedi u.
Bu vaqtda uydagiiar ham asta-sekin tashqariga chiqib yaqin o’rtaga kelgan edilar. Mingboshi davom qildi:
-Uchalang yukmisan menga?
-Nima og'irimiz tushdi sizga? -dedi Xadichaxon. (Cho’lpon)
Ko’p ma'noli yuk so’zi mingboshi nutqida «ortiqcha tashvish” ma'nosida, ya'ni «uchta xotini o’n puddan o’ttiz pud» dahmaza ma'nosida qo’llangan, xotinlar esa bu so’zning qayd etilgan 4-ma'nosida tushunganlar, shu tarzda kulgili holat yuzaga
kelgan. Iboralarda ham ko’p ma'nolilikni kuzatishimiz mumkin. Masalan: yuragi qinidan chiqmoq iborasi sevinchni va qattiq qo’rquvni ifodalashga xizmat qiladi.
Qizning paranjisini ko’rishi bilanoq yigitning yuragi qinidan chiqayozdi (Oybek).
Qo’rqmayman deb bo’lmayd, o’g’lim. Shunaqa vaqtda odamning yuragi qinidan
chiqib ketadi. (A.Qahhor) Bosh suqmoq – qisqa fursatga kirmoq, xabar olmoq;
aralashmoq odamlarga qo’shilmoq. Tomdan tarasha tushganday – kutilmaganda,
qo’qqisdan; qo’pol tarzda.