“Injenerlik geodeziyasi” fanidan on savollari

“KADASTR AGENTLIGI” TARKIBIDAGI KORXONALARNING 
MEHNAT MUHOFAZASIGA OID TADBIRLAR BILAN TANISHISH 
1. Qurilish obektida geodezik ishlarni bajarishda ishlab chiqilgan va 
belgilangan tartibda tasdiqlangan mexnatni muxofaza qilish bo‘yicha soxa 
yo‘riqnomasida ko‘rsatilgan mexnatni muxofaza qilish qoidalariga asoslanish 
kerak. GIBL(geodezik ishni bajarish loyihasi)da geodezik ishlarda mexnatni 
xavfsiz sharoitini taminlashni chora tadbirlari ko‘zda tutilishi zarur. 
2. Geodezik ishlarni bajarishga geodezik va qurilish ishlarida mexnatni 
muxofaza qilish qoidalari bo‘yicha yo‘riqnoma olgan va uni o‘zlashtirgan, xamda 
bevosita ish joyida mexnat xavfsizligi bo‘yicha yo‘riqnoma olgan kishilar 
qo‘yiladi. 
3. Transport xarakati serqatnov yo‘l chetida va ko‘p mexanizmlar ishlab 
turgan qurilish maydonchasida geodezik ishlarni bajarishda xarakatdagi transport 
va mexanizmlar yaqinida ish bajarayotganlar xavfsizligini taminlovchi aloxida 
kuzatuvchiishchilar safidan tayinlanadi.
4. Balandlik bo‘yicha 1,3 m va undan ortiqqa o‘zgaradigan joyda o‘rnashgan 
geodezist ish joyi ximoya yoki signal to‘siqlari bilan o‘ralgan bo‘lishi lozim. 
5. Balandlikda ishlash uchun meditsina ko‘rigidan o‘tgan kishi qo‘yiladi. 
6. Kotlovanni qiyshaygan devori yonida, maxkamlanmagan ko‘tarma yer 
qirg‘og‘ida, yuk ko‘taruvchi mexanizm ilmog‘i ostida, xatto u ishlamayotgan 
bo‘lsa xam, ishlab turgan mexanizm yaqinida geodezik ishlarni bajarish mumkin 
emas. 
7. Qish paytida grunt yoki beton qorishmani elektr toki bilan isitishda chiziq 
o‘lchash uchun po‘lat ruletkani tok ostidagi armaturaga tegib ketishdan saqlash 
kerak. Tok o‘tkazuvchi ochiq simla shtgan joylarda geodezik ishlarni bajarishda, 
ularni o‘chirib qo‘yishi zarur. Geodezik asboblar va moslamalarni qorong‘u 
paytida yoritish maqsadida faqatgina shaxtyorlar yoki cho‘ntak elektr fonaridan 
foydalanish kerak. 
8. Geodezistlarni asboblar bilan bino ustiga chiqishiga faqat to‘siqlarga ega 
zinapoyalardan yo‘l qo‘yiladi. Zinapoyalar ishonchli maxkamlangan bo‘lishi 
kerak. Loy, qor va muzdan tozalanmagan zinapoyalardan geodezik asboblar bilan 
yurishdan voz kechish lozim. YUqoriga chiqishda trosdan, kanatdan foydalanish, 
xamda montaj satxini qirg‘og‘i, kapital devorlar ustida yurish man etiladi. 
Balandlikda geodezik asbob bilan bitta kolonnadan ikkinchisiga, xamda rigeldan 
rigelga to‘siqlar bildan taminlangan ko‘chirma ko‘priklardan foydalanib o‘tish 
ruxsat etiladi. Xavfli joylarda ishlashda ijrochi o‘zini ximoya belbog‘lar yordamida 
mustaxkam o‘rnatilgan konstruksiyalarga bog‘lab olishi va asboblarni tushib 
ketishiga yo‘l qo‘ymasligi lozim. 
9. Geodezistni montaj gorizontida ishlashida unga xavfli bo‘lgan teshiklar va 
ochiq joylar yopilishi yoki atrofi o‘rab qo‘yilishi lozim. 
10. Binoni montaj satxlariga geodezik rejalash tarmog‘i nuqtalarini vertikal 
proeksiyalash teshikchalari ular orqali turli predmetlarni tushib ketishidan 
saqlangan bo‘lishi kerak. 

---

11. Qurilish maydonchasida ishlarni bajarishda geodezist xavfli zonadan 
tashqarida bo‘lishi kerak. Geodezik asboblar montaj qilinayotgan elementdan, 
uning balandligidan bir yarim barobar uzoqlikda o‘rnatilishi kerak. 
12. Oqava suv, suv o‘tkazgichlar quduqlari ichida ijroviy syomkalarni 
bajarishda ularda zararli gazlar yo‘qligiga ishonch xosil qilish kerak. 
Geodezik ishlarni bajarish quyidagi xolatlarda man etiladi: 
- kuchi 6 ball va undan ortiq shamol esayotganda, kuchli qor, yomg‘ir 
yog‘ishida, tumanda, ko‘rish sharoiti cheklangan sharoitlarda; 
- montaj satxlarida ximoya kaska va belbog‘siz, montaj va yuk ko‘taruvchi 
mexanizmlar tasiri zonasida; 
- sirpanchiq vaqtida qurilish maydonchasida; 
- shosse avtomobil yo‘llari xarakat qismida va temir yo‘llari, transport gabarit 
zonasida. 
14. Qurilish maydonchasida lazer nuridan foydalanib ishlar bajarishda 
quyidagi extiyotkorlik choralarni ko‘rish lozim: 
- lazer asbobi korpusi va tok manbaasi erga ulanishi kerak; 
- lazer asboblari va tok manbaasini yoqilgan xolda ochish qatiy man etiladi, 
chunki bunda asbobdagi tok kuchlanishi 1500 – 2500 V ostida bo‘ladi;
- razemlarni o‘chirish tok manbaasi o‘chirilgandan keyin kamida 1,5 daqiqa 
o‘tgandan keyin bajarilishi kerak; 
- asbobni tokka ulovi kabellari nosoz bo‘lmasligi kerak; 
- qurilish maydonchasida ishlovchilar barchasi lazer nurini ko‘z to‘riga 
zararliligi xaqida xabardor bo‘lishi kerak; 
- lazer nuri imkon qadar kishi bo‘yidan pastdan o‘tishi va ko‘zga bevosita 
tushmasligi kerak; 
- lazer nurini o‘tish yo‘lida oyna yoki yaltiroq metall predmetlar qo‘yilmasligi 
kerak; 
- lazer nuri, uni ishlatadigan zonadan tashqariga yo‘naltirmasligi lozim; 
- ish olib borilayotgan joy o‘ralgan va ogoxlantiruvchi signal lampasi yoki 
plakat bilan belgilangan bo‘lishi kerak. 
15. Mexnat xavfsizligini taminlash tadbirlarni bajarish qurilish tashkilotlari 
boshliqlarini zimmasiga yuklanadi. Qurilish tashkiloti boshliqlari geodezistlarni 
texnika xavfsizligi qoidalarini bilishini yillik nazoratini tashkil qilishi lozim. 
20. Yoritishning turlari va unga bo‘lgan gigienik talablar aytib bering. 
21. Mehnatni muhofaza qilish to‘g‘risida qanday qonun hujjatlari borligini ayting. 
22. Yoritishning asosiy texnikaviy tushuncha va kattaliklarini tushuntiring. 
23. O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksini ta’riflab bering. 
24. Ishlab chiqarish xonalarini yoritishning xarakteristikalari va me’yorlanishini 
ayting.
25. Mehnat xavfsizligi asosiy tadbirlarini tushuntirib bering. 
26. Mehnat xavfsizligi asosiy qoidalarini ayting. 
27. Yorug‘lik manbalari va yoritish uskunalarini tushuntiring. 
28. Mehnat xavfsizligi asosiy normativ xujjatlariga qanday hujjatlar kiradi. 

---

29. Ish o‘rinlarida yoritilganlikni o‘lchash va nazorat qilish-deganda nimani 
tushunasiz. 
30. Mehnat muhofazasi tushunchasi-deganda nimani tushunasiz. 
31. “G. va k.da mehnat faoliyati xavfsizligi” o‘quv fanining maqsadi. 
32. Xavfsizlikni ta’minlash prinsiplari sinflanishini aytib bering.
33. Xavfsizlikni ta’minlash texnik vositalarining ishonchliligini ayting. 
34. Qaysi xodimlar tibbiy ko‘rikdan o‘tishdan bo‘yin tovlashga haqli emaslar ? 
35. Ish beruvchi qaysi xodimlarni ishga qo‘ymaslikka haqli emaslar ? 
36. Xodim qachon navbatdavn tashqari tibbiy ko‘rikdan o‘tkazishni talab qilishga 
haqli hisoblanadi ? 
37. Xodimlarga mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha yo‘l yo‘riqlar berish, o‘qitish 
va tekshirib berish kishining zimmasiga yuklatiladi ? 
38. Mehnatni muhofaza qilish tadbirdariga ajratiladigan mablag‘ va materiallardan 
foydalanish tartibi qaysi hujjatlarga binoan belgilanadi ? 
39. Mehnat sharoiti noqulay ishlarda band bo‘lgan xodimlar qaysi mahsulotlar, 
maxsus kiyim bosh va himoya vositalari bilan bepul ta’minlanadilar ? 
40. Xodimni sog‘lig‘i
holatiga ko‘ra engilroq ishga o‘tkazish tartibini sharhlab 
bering. 
41. Nogironlar mehnatni muhofaza qilishning qo‘shimcha choralari haqida nimalar 
bilasiz ? 
42. Xodimlarga dastlabki tibbiy yordam qaysi tarzda ko‘rsatiladi ? 

---

43. Ishlab chiqarishdagi baxtsiz xodisalar qaysi tartibda hisobga olib boriladi va 
tekshiriladi ? 
Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisa natijasida xodimning mehnat qobiliyati 
kamida bir kunga yo‘qotilsa yoki tibbiy xulosaga muvofiq yengilroq boshqa ishga 
o‘tishi zarur bo‘lsa, N-1  shakldagi dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi. 
Quyidagi baxtsiz hodisalar maxsus tekshiriladi: 
 bir vaqtning o‘zida ikki va undan ziyod xodimlar bilan yuz bergan guruhiy 
baxtsiz hodisalar;
 o‘lim bilan tugagan baxtsiz hodisalar; 
 oqibati og‘ir baxtsiz hodisalar. 
Guruhiy o‘lim bilan tugagan va oqibati og‘ir baxtsiz hodisa to‘g‘risida ish 
beruvchi darhol quyidagilarga xabar berishi kerak: 
 davlat mehnat texnika nazoratchisiga;
 yuqori turuvchi xo‘jalik organiga; Qoraqalpog‘iston Respublikasi Mehnat 
vazirligiga, viloyat (Toshkent shahar) mehnatboshqarmasiga; 
 baxtsiz hodisa yuz bergan joydagi prokuraturaga;
 baxtsiz hodisaga uchragan xodimni yuborgan tashkilotga; 
 O‘zbekiston Respublikasi Mehnat vazirligiga. 
Guruhiy o‘lim bilan tugagan va oqibati og‘ir baxtsiz hodisani viloyat 
(Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Toshkent shahar) mehnat boshqarmasi buyrug‘iga 
asosan tuzilgan komissiya maxsus tekshiradi. Guruhiy o‘lim bilan tugagan va oqibati 
og‘ir baxtsiz hodisalar yuz berganida N-1 shakldagi dalolatnoma komissiya tomonidan 
maxsus tekshirish dalolatnomasi tuzilgandan so‘ng bir sutka ichida komissiya 
xulosalariga muvofiq rasmiylashtiriladi. 
Ikki-to‘rt kishining o‘limi bilan tugagan baxtsiz hodisalarni maxsus tekshirish 
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat vazirligi buyrug‘iga asosan quyidagi tarkibdagi 
komissiya tomonidan olib boriladi: rais – O‘zbekiston Respublikasi (bosh) Davlat 
mehnat texnika nazoratchisi; a’zolar – yuqori turuvchi xo‘jalik organi rahbarlaridan biri, 
ish beruvchi, kasaba uyushmasi qo‘mitasi yoki korxona xodimlarining boshqa vakillik 
organi raisi.