Inklyuziv ta’lim siyosatining jahon miqiyosida huquqiy-me’yoriy asoslari

Tailandda og’ir va o’rta darajadagi nuqsonli bolalarni ommaviy maktablarga qabul qilish, o’qitishga va bunga o’qituvchi-mutaxassislarni tayyorlashga oid o’quv loyihasi ishlab chiqildi.
Radjbatandagi Suan Disit institutida o’tkazilgan ikkita Konferensiyadan so’ng inklyuziv maktablarning 3 ta yo’nalishidagi konsepsiyasi ishlab chiqildi.
Birinchi yo’nalish qo’shimcha guruh bo’lib u adminstratorlar, o’qituvchilar va ota-onalardan tashkil topgan.
Ikkinchi yo’nalish og’ir va o’rta darajadagi nuqsonli va sog’lom bolalarni ommaviy sinflarda o’qitishni tashkillashtiruvchi o’qituvchilar va ota-onalar;
Uchinchi yo’nalish-sinflar uchun individual rejalarni ishlab chiqishdi qo’llab-quvvatlovchi admistratorlar, o’qituvchi volontyorlar (YuNESKO hisoboti, 1996 yil).
Vetnamdagi inklyuziv ta’lim tizimini o’rganish shuni ma’lum qiladiki, bu yerda ikkita holat kuzatiladi. Ta’lim vazirligi tomonidan Davlat fan va ta’lim institutida maxsus ehtiyojli bolalar uchun inklyuziv ta’limning samarali natijalarini aniqlash uchun ish olib bordi (YuNESKO hisoboti, 1996 yil).
Ispaniya hukumati tomonidan 1985 yilda rivojlanishida kamchiligi bo’lgan bolalarni ta’lim sohasida integrasiya qilishni nazarda tutadigan loyihani ma’lum qildi. Loyiha 8 yillik muddaxga mo’ljallanib, unda ikkita maqsad ko’zlanadi:
1). Maxsus muassasalarda ta’lim olayotgan bolalarni umumta’l maktablariga qabul qilish uchun imkoniyax yaraxish;
2). Sog’lom va maxsus ehtiyojli bolalarni sifatli ta’lim-tarbiya olishi uchun qulay shart-sharoitlar yaratish.
Ispaniya ta’lim vazirligi loyihani bajarish maqsadid ixtiyoriy inxegrasiya dasxurini joriy exilishi haqida qaror qabu qildi. Loyihada ishtirok etish isxagida maktab va Vazirlik o’rtasida o’zaro kelishuv shartnomasi tuzildi.
Loyiha boshlanishi bilan (1985-86 yillar) Ispaniyaning 300 ga yaqin maktablari har yili integrasiya dasxurida ixxiyoriy qaxnashish isxagida xalabnoma berdilar. 1990 yilda Ispaniya parlamexi tomonidan xa’lim tizimi to’g’risidagi yangi umumiy qonun qabul qilindi. Qonunda umumiy ta’lim tizimida barcha o’quvchilar uchun yuqori sifatli ta’lim olishlari kafolatlandi. 1994 yilning boshida Ispaniyada boshlang’ich makxablarning 40%ida inklyuziv ta’lim tizimi joriy qilindi.
1979 yilda Nikaragua ta’lim vazirligi nuqsonli bolalarni o’qitish dasturini olib boruvchi maxsus bo’lim tashkil etdi. Bundan tashqari nuqsonli bolalarning o’quv imkoniyatlarini tashxis qilish markazi va maxsus muassasalar hujjatlari axborot bazasi yuzasidan ish yuritish markazlari ham ochildi. Mamlakatda ommaviy maktab tizimida ko’plab qiyinchiliklar bo’lib, maktabga qatnamaydigan bolalarning soni juda yuqori edi. Nuqsonli bolalar ta’limi maxsus segregasion va ommaviy maktablarda integrasion sinflar shaklida tashkil etilgan. Maxsus maktablarda faqat og’ir nuqsonli bolalar o’qitilardi.