Инклюзив таълимнинг мазмун-моҳияти

Инклюзив таълим (инглиз тилидан олинган бўлиб, inclusive, inclusion–уйғунлашмоқ, уйғунлаштириш, қамраб олмоқ, қамраб олиш маъноларини билдиради) бу давлат сиёсати бўлиб, нормал ривожланишдаги ва махсус эҳтиёжли болалар ўртасидаги тўсиқларни бартараф этиш, махсус таълимга муҳтож болалар ва ўсмирларни ривожланишидаги нуқсонлар ёки иқтисодий қийинчиликлардан қатъий назар оиланинг фаол иштирокида умумтаълим тизимига тўлиқ қўшишни ва ижтимоий ҳаётга мослаштиришни ифодаловчи таълим тизмидир.
Юқорида келтирлган меъёрий ҳужжатлар асосида имконияти чекланган болалар ва ўсмирларни ҳам умумтаълим муассасаларида тенгҳуқуқлилик асосида ўқитиш ва тарбиялаш масаласи ҳуқуқий жиҳатдан кафолатланди.
Чунки алоҳида эҳтиёжли болалар инклюзив таълимининг самарали ташкил этилиши натижасида

• 
  имконияти чекланган фарзандлари мавжуд бўлган оилаларнинг моддий ва маънавий муаммоларига барҳам берилади ва маҳалларда ажратиш исканжасидан қутулишга имкон яратилади;
  
• 
  имкнонияти чекланган болаларни мактаблар ва жамоатчилик орасида камситишларнинг олди олинади, болалар ўртасида
  

тенгҳуқуқлилик таъминланади, дўстона муносабатлар шаклланади;

• 
  махсус эҳтиёжли боланинг ўз оиласи ва жамият даврасида бўлишдек улкан имконият яратилади;
  
• 
  жамиятнинг янада инклюзивлашувига олиб келади;
  
• 
  барча учун таълим сифати янада яхшиланади;
  
• 
  имконияти чекланган болалар соғлом тенгдошлари орасида табиий шароитларда яшаш ва меҳнат қилишга мослашадилар;
  
• 
  имконияти чекланган болаларнинг ижтимоий жамиятга эрта ва самарали мослашишлари таъминланади, яъни жамиятда бошқалар кўмагига қарамлар сони камаяди.
  

Юқорида самарадорликка эришиш учун инклюзив таълимда қуйидаги вазифалар амалга оширилади:

• 
  барча таълим муассасаларида имконияти чекланган ўқувчиларнинг таълим олишлари учун зарур моддий-техник, психолого-педагогик ва коррекцион йўналтирувчи шароитларни яратиш;
  
• 
  ўқувчилар ўртасидаги таълимдаги тенглик ҳуқуқини кафолатлаш;
  
• 
  имконияти чекланган болалар ва ўсмирларни оилалардан ажрамаган ҳолда яшаш ҳуқуқини таъминлаш;
  
• 
  жамиятда имконияти чекланган болалар ва ўсмирларга нисбатан дўстона ва меҳр-муҳаббатли муносабатни шакллантириш;
  
• 
  жамиятнинг ва оиланинг фаол иштирокида ногирон ва соғлом болалар ўртасидаги тўсиқларни бартараф этиш, ижтимоий ҳаётга эрта мослаштириш;
  
• 
  жамият ривожининг фаол иштирокчиларини кўпайтириш, ишсизлар сонини янада камайтириш;
  
• 
  барча учун таълим сифатини ошириш асосида давлат иқтисодини ўстириш ва ҳалқ маънавиятини юксалтириш.
  

Имконияти чекланган болалар инклюзив таълими асосан умумий, махсус эҳтиёжли болаларнинг яшаш жойига яқин бўлган муассасаларда ташкил этилади. Бундай муассасалар барча болаларнинг турли жисмоний эҳтиёжлари, якка хусусиятлари, уларнинг қобилиятлари, ўқитиш усуллари ва таълим босқичларидаги фарқларни аниқлайди ҳамда уларнинг имкониятлари, ўзлаштириш даражаларини инобатга олган ҳолда, табақалаштирилган таълим-тарбия тизимини ташкил этади.

Адабиётлар рўйхати:

1. 
   Выгоцкий Л.С. Вопросы детской психологии. – М.: СПБ. 1999.
   
2. 
   Белтюков В.И. Взаимодействие анализаторов в процессе восприятия и усвоения устной речи (в норме и потологии) – М.: Педагогика. 1997.
   
3. 
   Богданова Т.Г. Сурдопсихология. –М., 2002.
   
4. 
   Л.Мўминова, Ш.Амирсаидова ва бошқалар Махсус психология -Т.: Фан ва технологиялар ,2013.
   
5. 
   П.Пўлатова, Л.Нурмухамедова, Ш. Амирсаидова Махсус педагогика -Т.: Фан ва технологиялар, 2014.