Innovatsion faoliyat samaradorligi ko'rsatkichlari va tasnifi

Mavzu yuzasidan vazifalar.

1. 
   Ven diagrammasi usulida erkin raqobat va oligopolistic raqobat bozori turlarini taqqoslang va yozib chiqing.
   

oligopolistic raqobat bozori

erkin raqobat bozori

2. 
   Klaster usulida bozor narxining funktsiyalarini ifodalab bering va daftaringizda aks ettiring.
   

Korxonani tahlil qilishning eng muhim ob'ektlaridan biri bu narx siyosati.

Narx siyosatini tahlil qilish korxonaning erishilgan darajasi, dinamikasi va rivojlanish sur'ati, foydalanilmagan zaxiralarning mavjudligi to'g'risida ob'ektiv va to'liq tasavvurga ega bo'lishga va uning rivojlanishini kelajakda bashorat qilishga imkon beradi.

Korxonaning narx siyosatini tahlil qilish bosqichlari

Shuni ta'kidlash kerakki, metodologiya ma'lum bir korxonaga moslashtirilishi mumkin, unga qo'shimcha operatsiyalar va ko'rsatkichlar kiritilishi mumkin.

Keling, narx siyosatini tahlil qilishning asosiy bosqichlari va elementlarini batafsil ko'rib chiqaylik.
Ishning birinchi bosqichi dastlabki ma'lumotlarni to'plashdir. Iqtisodiy faoliyatni tahlil qilish uchun barcha ma'lumotlar manbalari normativ-rejali, buxgalteriya hisobi va hisobotdan tashqari ma’lumotlarga bo'linadi.
Normativ-rejali xarakterdagi axborot manbalariga korxonada ishlab chiqilgan rejalarning barcha turlari (istiqbolli, joriy, operatsion, texnologik xaritalar), shuningdek normativ materiallar, smetalar, narx belgilari, dizayn vazifalari va boshqalar kiradi.
Buxgalteriya ma'lumotlarining manbalari-bu buxgalteriya hisobi, statistik va operatsion buxgalteriya hujjatlari, shuningdek hisobotning barcha turlari, dastlabki buxgalteriya hujjatlari bo'lgan barcha ma'lumotlar.
Va nihoyat, buxgalteriya hisobidan tashqari ma'lumot manbalari-bu xo'jalik faoliyatini tartibga soluvchi hujjatlar, shuningdek korxona faoliyatining tashqi muhitidagi o'zgarishlarni tavsiflovchi ma'lumotlar.
Ikkinchi bosqich korxonaning narx siyosatini tahlil qilishning ma'lum bir usulini tanlashni, ya'ni dasturni ishlab chiqishni va ko'rsatkichlar tizimini tanlashni o'z ichiga oladi. Shunga ko'ra, tadqiqotning asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat:
- olingan ma'lumotlarning tashqi va ichki muhit sharoitlari bilan taqqoslanishi;
- metodologiyaning korxonaning zamonaviy sharoitlariga moslashishi va etarliligi;
- texnikaning harakatchanligi (ma'lum bir korxonaga moslashish uchun o'zgartirishlar kiritish imkoniyati);
- amaldagi ko'rsatkichlarning asosliligi va ob'ektivligi.
Uchinchi bosqichda to'g'ridan-to'g'ri korxonaning narx siyosatini tahlil qilish amalga oshiriladi, uning asosiy choralari quyidagilardan iborat:
Bozor tahlili.
Uni amalga oshirish jarayonida bozor turini va korxona faoliyat ko'rsatadigan raqobat turini,shuningdek bozor segmentlari, iste'molchilarining hajmi va tarkibini aniqlash kerak.
Talabni tahlil qilish.
Eng umumiy ma'noda, talab-bu ma'lum bir narxda va ma'lum bir vaqt ichida aholini sotib olishni istagan va sotib olishga qodir bo'lgan tovarlar va xizmatlar miqdori.
Talab miqdori, uning tuzilishi va dinamikasiga iqtisodiy, ijtimoiy va texnologik tabiatning ko'plab omillari ta'sir qiladi. Masalan, reklama, turli epidemiyalar, iste'molchilarning didi va afzalliklari natijasida tovarlarga talab oshishi mumkin. Muayyan mahsulotga bo'lgan talab asosan tovarlar narxiga va xaridor iste'mol uchun ajratadigan daromadga bog'liq. Talab va talab miqdorining o'zgarishi, shuningdek, ushbu mahsulotni iste'molda almashtiradigan yoki to'ldiradigan tovarlar narxlarining o'zgarishi, ushbu mahsulotning kelajakdagi narxlari yoki uning etishmasligi darajasi, mavsumiy tebranishlar, aholi soni va tarkibining o'zgarishi bilan bog'liq.
Bu talabning shakllanishiga ta'sir qiluvchi asosiy, ammo barcha omillar emas.
Xarajatlarni tahlil qilish (moliyaviy tahlil).
Korxonaning o'z mahsulotlariga narxlarni belgilash jarayonida ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olish muhim rol o'ynaydi. Ratsional narx siyosatini ta'minlash uchun kompaniya xarajatlar tarkibini rejalashtirilgan ishlab chiqarish hajmi bilan taqqoslashi va mahsulot birligiga qisqa muddatli o'rtacha xarajatlarni hisoblashi shart.
Savdo hajmi, doimiy, o'zgaruvchan xarajatlar va foyda o'rtasidagi bog'liqlikni o'rnatish CVP tahlili yordamida amalga oshiriladi (ingliz tilidan. Costs-Volume-Profit) yoki boshqa yo'l bilan marja tahlili – "xarajatlar-hajm-foyda" nisbatini tahlil qilish.
Marginal tahlilning afzalligi shundaki, u sizga mahsulot narxlarining turli xil variantlarini taqqoslash va maksimal foyda keltiradigan variantlarni tanlash, shuningdek o'zgaruvchan, doimiy xarajatlar, narx va ishlab chiqarish hajmi o'rtasidagi eng foydali munosabatlarni topish imkonini beradi.
СVP tahlili ko'pincha yo’qotishsiz nuqtani aniqlash deb ham ataladi.
Yo’qotishsiz nuqta-bu mahsulot sotish hajmini tavsiflovchi ko'rsatkich bo'lib, unda korxonaning mahsulot sotishdan tushgan daromadi uning barcha umumiy xarajatlariga teng bo'ladi, ya'ni, bu tashkilot foyda yoki zararga ega bo'lmagan savdo hajmi.
Narxlar va raqobatni tahlil qilish.
Dastlab, ushbu bosqichda boshlang'ich narxni shakllantirish shartlari va usullarini tahlil qilish kerak, ya'ni korxonada narx qanday shakllanadi, qanday usullar va strategiyalar qo'llaniladi, narxlarni aniqlash va belgilashning yangi usullari joriy etiladimi va hokazo.
Bundan tashqari, asosiy raqobatchilarga nisbatan narxlarni tahlil qilish muhim qadamdir. Raqobatchilarning mahsulotlarini va ularning narx imkoniyatlarini o'rganib chiqib, kompaniya o'z mahsulotining raqobatchilarning tovarlariga nisbatan pozitsiyasini ob'ektiv baholashi shart.
Narxlar sohasidagi raqobatni tahlil qilishdan maqsad quyidagilar:
1) raqobatchilarning narx harakatlariga javoban korxonaning o'z imkoniyatlarini baholash;
2) raqobatchilarning korxonaning narx qaroriga javoban harakat qilish va qarshilik ko'rsatish qobiliyatini baholash.
Korxonaning o'z imkoniyatlari muhim raqobatdosh ustunliklarning mavjudligida – xarajatlar sohasida yoki mahsulot xususiyatlarining o'ziga xosligi sohasida yotadi.
Raqobatchilarning narxlarining o'zgarishi asosan uning narxlash strategiyasi bilan belgilanadi. Raqobatchi korxona mavjud bozor sharoitida erishishi kerak bo'lgan maqsadlarni aniqlash kerak. Raqobatchining maqsadlarini baholash uning narx siyosatining umumiy tamoyillarini aniqlashga imkon beradi.
Iqtisodiy adabiyotlarda raqobatbardoshlikni baholashning analitik va grafik usullari ajralib turadi. Eng ko'p ishlatiladigan vositalar: SWOT tahlili, BKG matritsasi, raqobatbardoshlik ko'pburchaki va boshqalar.
Boston konsalting guruhining (BKG) matritsasining vizual tasviri quyidagi rasmda keltirilgan.

BKG matritsasi (o'sish – bozor ulushi matritsasi)

O'sish-bozor ulushi matritsasi 4 kvadratga bo'lingan. Ular kompaniyaning faoliyat sohalarini namoyish etadi:
"Yulduzcha" - tez rivojlanayotgan faoliyat yo'nalishlari, katta bozor ulushiga ega mahsulotlar. Tez o'sishini ta'minlash uchun katta mablag ' sarflashni talab qiladi. Vaqt o'tishi bilan o'sish sekinlashadi, ular sog'in sigirlarga aylanadi.
"Sog’in sigir" - o'sish sur'ati past va bozor ulushi yuqori bo'lgan faoliyat yo'nalishlari yoki tovarlar. Kamroq investitsiyalar talab qilinadi, kompaniya o'z hisob-kitoblarini to'lash va investitsiyalarni talab qiladigan boshqa faoliyatlarini qo'llab-quvvatlash uchun foydalanadigan yuqori daromad keltiradi.
"Yovvoyi mushuk" - tez rivojlanayotgan bozorlarning kichik ulushiga ega bo'lgan mahsulotlar. Ularning ulushini saqlab qolish yoki uni ko'paytirish uchun katta miqdordagi mablag ' talab etiladi.
"Kuchukcha" - o'sish sur'ati past va bozor ulushi past bo'lgan faoliyat yo'nalishlari va tovarlar. Ular o'zlarini qo'llab-quvvatlash uchun etarli daromad keltiradilar, ammo jiddiy daromad manbalari bo'lishga va'da bermaydilar.
Davlat tomonidan tartibga solish ta'sirini tahlil qilish.
Ushbu blokda quyidagi savollarga e'tibor qaratiladi: davlat siyosati bozorga ta'sir qiladimi va u qanday ifodalanadi, davlat siyosati alohida firmalarga qanday ta'sir qiladi, davlat firmalarga moliyaviy yordam beradimi va hokazo.
Tahlil jarayonida korxonaning narx siyosatining o'zgarishiga ta'sir qiluvchi omillar (sabablar) aniqlanadi va omillar ham ijobiy, ham salbiy bo'lishi mumkin.
Va nihoyat, tahlilning yakuniy bosqichi korxonaning narx siyosatini takomillashtirish bo'yicha tavsiyalar ishlab chiqishdir.
Shunday qilib, korxonalarning samarali ishlashi uchun ularning narx siyosatini tahlil qilish va ushbu tahlil asosida muayyan o'zgarishlarni amalga oshirish kerak.