Innovatsiyalar vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti d. A. Axatova

Komenskiyning ilmiy-
tadqiqot ishlari 
yo`nalishlari 
Xalq og`zaki ijodi 
asarlarini yig`ish 
Chex tilining 
xususiyatlarini 
o`rganish 
Mamlakati geografiyasini tartibga solish bilan shug`ullanish 

---

417 
«Buyuk didaktika» asarida «pan sofiya g‘oyasini» (pan gerkcha — 
butun, hamma, sofiya — donolik, aqllilik) hamma narsani bilish, hamma 
uchun bilim berish» demakdir. Pan sofiyada u tabiat va jamiyat bilimlarining 
yig‘indisini beradi. Maktab — bu muassasa, u yerda «Hammani har narsaga 
o‘rgatmoq kerak» degan fikr ko‘p marta takrorlanishini ko‘ramiz. 
Komenskiyning pansofiya ishi Angliyaning ilg‘or kishilari tomonidan 
quvvatlanib, parlament tomonidan chaqiriladi. Komenskiy 1641 yili Angliyaga 
keladi, lekin grajdanlar urushi boshlanib ketib, bu ish qolib ketadi. Komenskiy 
duyoga tanilgandan so‘ng hamma mamlakatlarga uni taklif eta boshlaydilar. 
Shvetsiyada lotin tili darsligini va til o‘qitish metodikasini tuzadi.
Komenskiy chex qardoshlari jamoasiga yepiskop qilib tayinlangach, 
1648 yilda Leshnoga qaytib keladi. Jamoa tarqatilgandan so‘ng u yana 
o‘qituvchilik faoliyatini davom ettiradi. Bir necha yil Vengriyada maktablarni 
boshqarada. «Vidimiy mir v kartinkax», ya’ni «Hislar vositasi bilan idrok 
qilinadigan narsalarning suratlari» degan asar yozib, o‘qish ishini rasmlar 
bilan olib borishni ilgari suradi. Bunda «Yoshlarning xulq qoidasi», «Yaxshi 
tashkil topgan maktablarning qonuni» degan bir qancha pedagogikaga doir 
ishlari berilgan. 
9-chizma 
1656-yili Shved—polyak urushi vaqtida Leshnodagi chex qardoshlari 
jamoasi tor-mor qilinadi. Komenskiy Gamburgga qochadi. Undan Amsterdamga 
o‘tadi. Shunda Gollandiya senatining buyrug‘iga muvofiq uning asarlari to‘plami 
bosilib chiqadi. 
Komenskiy o‘z vatanini juda sevar va uning mustaqilligi uchun kurash 
olib boradi. Uning ko‘p asarlarida vatanparvarlik hissi aks etgan. U chex xalq