Innovatsiyalar vazirligi termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish
Download 2.52 Mb. Pdf ko'rish
|
Yusupov A Dissertatsiya 08.10.2023
|
4.3 - jadval
Azotli o’g’it me’yori va biologik preparatni soya hosildorligiga ta’siri № Mineral o’g’itlarning yillik me’yori, kg/ga Biologik preparat, Rizovit, gramm/ga Hosildorlik s/ga N P K 2022 2023 O’rtacha Nazoratga nisbatan qo’shimcha hosil 1 15,3 18,8 17,05 2 90 60 26,1 27,6 26,85 9,8 3 40 90 60 29,1 28,5 28,80 11,8 4 90 60 200 30,3 33,5 31,90 14,9 5 40 90 60 200 32,1 35,1 33,60 16,6 EKIF 05 2,08 1,98 Sx% 2,42 2,51 Soya O‘zbekiston qishloq xo‘jaligida nisbatan yosh o‘simlik hisoblanadi. Uning donida 30-52 % oqsil, 18-25 % moy, 20 % uglevodlar bor. Soya donidagi oqsilning miqdoriga ko‘ra unga teng keladigan ekinni o‘zi yo‘q, har gektaridan chiqadigan proteinlik donning hajmi bo‘yicha soya gorox va no‘xatdan yuqori turadi. Oqsilning hazm bo‘lishi 77-92 % ga teng va organizmga singishi 84-100 %, soyadan eng oqilona foydalanish undan moyini ajratib olib, so‘ng kunjarasini chorvaga, parrandalarga berish hisoblanadi [78; 6-7-b.]. O.M.Shirinyan, N.F.Chayka [112; 192-204-b.] ma’lumotlariga ko‘ra, tuproq unumdorligini yuqori bo‘lishi, tuganak bakteriyalarning miqdorining ortishi va azotni fiksatsiya qilinishi soyaning don hosildorligi va uning tarkibidagi oqsil 71 miqdorini yuqori bo‘lishini ta’minlab, don hosili 0,4-0,7 t/ga, oqsil miqdori 3-8 % ga yuqori bo‘lishi aniqlangan. Soya donidagi oqsilning miqdoriga ko‘ra unga teng keladigan ekinni o‘zi yo‘q, har gektaridan chiqadigan proteinlik donning hajmi bo‘yicha soya gorox va no‘xatdan yuqori turadi. Oqsilning hazm bo‘lishi 77-92 foizga teng va organizmga singishi 84-100 foiz, soyadan eng oqilona foydalanish undan moyini ajratib olib, so‘ng kunjarasini chorvaga, parrandalarga berish hisoblanadi [75; 52-56-b., 78; 6- 7-b.]. Ayrim olimlarning ma’lumoti bo‘yicha fosforli o‘g‘itlar soyaning moylilik darajasini, azotli o‘g‘itlar oqsil miqdorini oshiradi. Ma’lumotlarga ko‘ra, 60 kg/ga fosfor solinganda donning tarkibida oqsil 19,7 dan 21,1 % gacha, moy miqdori 17,5 dan 20,8 % gacha oshganligi aniqlangan. Soyaga 30 kg/ga fosfor solinganda don tarkibida 18-25 % oqsil bo‘lgan, o‘g‘itsiz ko‘rinishda 17,13 % bo‘lgan. Soya ekini donining kimyoviy tarkibi uning muhim sifat ko‘rsatkichlaridan biridir. Soya doni tarkibi oqsilga, uglevodlarga, moyga, mineral moddalarga, vitaminlarga boy bo‘lib, muhim oziq-ovqat, yem-xashak ahamiyatiga ega. Bizning tajribalarimizda donning kimyoviy tarkibi qo’llanilgan mineral o’g’itlar va biologik preparat (Rizovit-AKS) xususiyatlariga bog‘liq holda o‘zgardi. Biokimyoviy tahlillarini o‘tkazganimizda o’g’it qo’llanilmagan nazorat variantida (2022-2023 y.y) doning namligi mos ravishda 12,2-12,6 % ni, P90K60 – fon variantida 12,3-13,4% ni, mineral o’g’itlarni (N40P90K60) to’liq me’yori qo’llanilgan 12,5-12,8% ni, P90K60 – fonida 200 gramm/ga me’yorida Rizovit preparati qo’llanilganda 12,4-12,9% ni tashkil qilgan bo’lsa, ushbu ko’rsatkich mineral o’g’itlar (N40P90K60) fonida esa, biologik preparat Rizovitni 200 gramm/ga me’yorida qo’llanilganda 12,6-12,1% ni tashkil qildi. Bundan ko’rinib turubtiki variantlar bo’yicha qo’llanilgan mineral o’g’itlar va biologik preparat olingan hosilning namlik darajasiga ta’siri sezilarli bo’lishi kuzatilmadi (4.5- jadval). 72 O‘simlikda azot almashinuvining yaxshilanishi uning tarkibida oqsil moddasining ko‘p hosil bo‘lishiga olib keladi. o’g’it qo’llanilmagan nazorat variantida (2022-2023 y.y) dondagi oqsil miqdori mos ravishda 28,5-27,6 % ni, P90K60 – fon variantida 30,4-32,6% ni, mineral o’g’itlarni (N40P90K60) to’liq me’yori qo’llanilgan 34,5-35,2% ni, P90K60 – fonida 200 gramm/ga me’yorida Rizovit preparati qo’llanilganda 35,7-37,1% ni tashkil qilgan bo’lsa, ushbu ko’rsatkich mineral o’g’itlar (N40P90K60) fonida esa, biologik preparat Rizovitni 200 gramm/ga me’yorida qo’llanilganda 36,4-38,6% ni tashkil qildi. Ushbu N40P90K60 – fonida 200 gramm/ga rizovit preparati qo’llanilgan variantda tuproqning agrokimyoviy xossalari va o’simlikda azot aylanishi jadal bo’lganligi hisobiga don tarkibidagi oqsil miqdori qolgan variantlarga nisbatan maksimal ko’rsatkichda bo’ldi. Download 2.52 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|