Innovatsiyalar vazirligi termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish

3.3 - jadval 
Azotli o’g’it me’yori va biologik preparatni tuproqdagi harakatchan fosfor 
(P
2
O
5
) miqdoriga ta’siri 
№ 
Mineral 
o’g’itlarning yillik 
me’yori, kg/ga 
Biologik 
preparat, 
Rizovit 
gramm/ga 
Fazalar bo’yicha (P
2
O
5
) miqdorining o’zgarishi 
15.05 
15.06 
15.07 
15.08 
N 
P 
K 
0
-30
30
-50
0
-30
30
-50
0
-30
30
-50
0
-30
30
-50
2022 yil 
1 
18,2 15,1 18,0 14,1 17,2 14,4 15,3 12,8 
2 
90 
60 
25,4 22,4 26,6 22,4 27,7 25,4 31,6 19,0 
3 
40 
90 
60 
29,8 24,7 32,1 24,6 30,8 30,6 33,3 25,3 
4 
90 
60 
200 
32,7 26,9 34,4 26,6 31,7 32,8 34,4 27,2 
5 
40 
90 
60 
200 
33,4 27,9 34,8 27,5 33,8 33,3 34,1 28,8 
2023 yil 
1 
22,0 18,4 22,2 18,2 20,4 16,4 19,2 15,9 
2 
90 
60 
30,9 27,2 32,8 28,9 32,8 29,0 39,6 23,6 
3 
40 
90 
60 
36,2 30,0 39,7 31,8 36,4 34,9 41,8 31,4 
4 
90 
60 
200 
39,7 32,7 42,4 34,3 38,7 37,3 43,1 33,7 
5 
40 
90 
60 
200 
40,5 33,9 43,0 35,6 40,0 37,9 42,8 35,7 

---

58 
Tuproqdagi harakatchan fosfor miqdori N
40
P
90
K
60 
+ Rizovitni 200 gramm/ga 
qo’llanilgan variantda maksimal ko’rsatgich namoyon bo’ldi va yuqoridagilarga 
mos ravishda 33,4 va 40,5 mg/kg hamda 33,8 va 40,0 mg/kg ni tashkil etdi. 
Bundan xulosa qilish mumkinki tuproqning agrofizik, agrokimyoviy va 
mikrobiologik xossalarining yaxshilanishi tuproqdagi nafaqat ammoniyli va nitratli 
azot miqdoriga balki undagi harakatchan fosfor miqdoriga ham ijobiy ta’sir qildi 
(3.3-jadval).
Fosforli va kaliyli o’g’itlar fonida azotli o’g’it me’yori va biologic preparat 
qo‘llanilganda tuproqdagi almashuvchan kaliy miqdoriga ham ijobiy tomonga 
o‘zgardi. Bunda tuproqning agrofizik, agrokimyoviy va mikrobiologik xossalari 
yaxshilanishi va azotli o‘g‘itlar hisobiga tuproqdagi nitrifikasiya jarayonining 
kuchayishi tuproqda nitratlar miqdorini oshirdi, bunda tuproqdagi birlamchi va 
ikkilamchi minerallarni parchalanishini jadallashtirib, tarkibida kaliy saqlaydigan 
alyumosilikatlarni eruvchanligini oshiradi bu esa tuproqda almashuvchan kaliy 
miqdorini ortishiga olib keldi. O‘g‘it qo‘llanilmagan (nazorat) variantda 
o‘simlikning butun vegetasiya davri davomida tuproqda almashinuvchan kaliy 
miqdori kamayib, mavsum oxiriga kelib, minimum ko‘rsatkichda bo‘ldi. Buni 
tuproqdagi tabiiy almashuvchan kaliyni o‘simlik tomonidan o‘zlashtirilishi bilan 
ham izohlash mumkin. Tuproqda almashuvchan kaliyning eng yuqori miqdori 
N
40
P
90
K
60 
+ Rizovitni 200 gramm/ga qo’llanilgan variantda kuzatilib 15 may 
sanasida (2022-2023 y.y) mos ravishda 258 va 309 mg/kg ni tashkil qilgan bo’lsa 
ushbu ko’rsatkich yoz oylarining 15 iyul sanasida 276 va 373 mg/kg ni tashkil etdi 
va ushbu davrda tuproqda almashuvchan kaliy bilan yuqori ta’minlanganlik 
darajasida bo’ldi.
Tahlil natijalariga ko‘ra, o‘g‘it qo‘llanilmagan nazorat variantidan boshqa 
barcha variantlarda tuproqdagi almashuvchan kaliy miqdori bahor va yoz oylarida 
oshib vegetasiya davrining oxiriga kelib kamayishi kuzatildi. Bu holat tuproqda 
haroratning pasayishi, o‘simlik tomonidan kaliyni o‘zlashtirilishini ortishi va 
tuproqdagi nitratlar miqdorining kamayishi bilan izlohlanadi (3.4-jadval). 

---

59