Innovatsiyalar vazirligi termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish

III. BOB. MINERAL O’G’ITLAR VA BIOLOGIK PREPARATNI 
TUPROQNING AGROKIMYOVIY XOSSALARIGA TA’SIRI 
3.1-§. Tuproqdagi ammoniyli va nitratli azot miqdorining o’zgarishiga azotli 
o’g’itlar me’yori va biologik preparatning ta’siri 
Ma’lumki, qishloq xo‘jaligi ekinlari parvarishida tuproq va uning holatini 
qanday darajada bo‘lishi muhim ahamiyat kasb etadi.Tuproqning agrokimyoviy 
xossasi o‘simliklarni, jumladan soyani oziqlanishida asosiy rolni o‘ynaydi. Tuproq 
agrokimyoviy xossasi tuproqning muhim ko’rsatkichi bo‘lib, uni yuqori darajaga 
oshirish o‘simliklar oziqlanishini optimallashtiradi. Bunda mineral va organik 
o‘g‘itlarning, salmog’i katta. Ko‘plab tadqiqotlardan ma’lumki, mineral 
o‘g‘itlardagi oziq moddalar o‘simlik oziqlanishida va tuproq oziq rejimini 
yaxshilashda muhim ahamiyatga ega. Tuproqdagi harakatchan oziq moddalar 
tuproqning faol oziq rejimini ifodalaydi. Chunki, harakatchan oziq moddalar 
o‘simlik oziqlanishida bevosita ishtirok etadi va o‘simlik mineral oziqlanishini 
belgilaydi. Eng muhim oziq moddalardan biri bu azot birikmalaridir, ularni 
o‘simliklar ammoniy va nitrat ionlari shaklida o‘zlashtiradi.
Tadqiqotning ikki yillik olingan natijalarga ko‘ra (2022-2023 y.y), o‘g‘it 
qo‘llanilmagan nazorat variantida tuproqdagi harakatchan oziq moddalar erta 
bahordan iyul oyigacha kamayib bordi. Soya o‘simligining avj olib o‘sish davrida, 
ayniqsa gullash fazasida oziq moddalarning jadal o‘zlashtirilishi tuproqdagi 
harakatchan oziq moddalar miqdorini keskin kamayib ketishiga olib keldi. O‘suv 
davrining oxiriga kelib dastlabki muvozanatga nisbatan minimal ko’rsatkichda 
bo’ldi. 
Tadqiqotlarimizda tuproqning haydov qatlamida ammoniy shaklidagi azot 
miqdori 15 may sanasida (2022-2023 y.y) mos ravishda nazoratda 13,1 va 15,6 
mg/kg, P
90
K
60
variantida 14,8 va 17,6 mg/kg, N
40
P
90
K
60
variantida 21,1 va 25,1 
mg/kg, P
90
K
60
+ Rizovit – AKS preparatidan 200 gramm/ga qo’llanilgan variantida 
21,6 va 25,6 mg/kg ni tashkil etgan bo’lsa N
40
P
90
K
60
+ Rizovit – AKS preparatidan 

---

54 
200 gramm/ga qo‘llanilgan variantda esa 22,5 va 26,7 mg/kg ni tashkil etib o’g’it 
qo’llanilmagan nazorat variantiga nisbata 9,4 va 11,1 mg/kg ga, P
90
K
60
variantiga 
nisbatan 7,7 va 9,1 mg/kg ga, N
40
P
90
K
60 
variantiga nisbatan esa 1,4 va 1,6 mg/kg 
ga yuqoriligi ma’lum bo’ldi. Ushbu N
40
P
90
K
60 
+ Rizovit-AKS 200 gramm/ga 
qo’llanilgan variantda tuproqdagi ammoniy shakldagi azot miqdori P
90
K
60 
+ 
Rizovit-AKS 200 gramm/ga qo’llanilgan variantdagi olingan natijalarga yaqin 
ko’rsatkich namoyon qilsada qolgan variantga nisbat sezilarli yuqoriligi namoyon 
bo’ldi va bu qo’llanilgan azotli o’g’itlar hamda biologik preparat ta’siri hisobiga 
yuzaga keldi (3.1 - jadval).