Innovatsiyalar vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali

TADQIQOT METODOLOGIYASI
Biz tadqiqotlarimizda Ozbekistonning tashqi davlat qarzi va iqtisodiy osish ortasidagi bogliqlikni 2014-yildan 2021-yilgacha davrdagi malumotlardan foydalandik. Quyida keltirilgan 1-jadvalda har bir omil boyicha statistik malumotlar keltirilgan.



1-rasm-jadval

3.Tahlil va natijalar
Davlat biz omillar ortasida korrelatsiya matritsasini Gretl dasturi yordamida shakllantirdik(2-jadval)
Korrelatsion tahlil natijalari 2-jadval shuni korsatadiki Davlat qarzi (DQ) va Iqtisodiy osish (IqtOSISH) ortasida Teskari bogliqlik mavjud. Korrelatsiya koeffitsienti -0,48 bolib bu Cheddok shkalasiga kora Korrelatsiya koeffitsiyenti 0,7 dan oshsa kuchli korrelatsion boglanish hisoblanadi. Shuningdek davlat qarzi (Dq) va INVISTITSIYALAR(Inv) ortasida TOGRI bogliqlik mavjud. Korrelatsiya koeffitsiyenti 0.9.



2-rasm-jadval
Tahlillar natijasiga kora omillarning tasiri ststistik ahamiyatga ega ekanligi aniqlandi. Model boyicha kop omilli chiziqli regressiya natijalari quyida aks etgan
(3-jadval)

Kop omilli chiziqli regressiya modeli(Eng kichik kvadratlar usuli boyicha)
Algebraik korinishda 3-jadvalda keltirilgan model quyidagicha boladi:
Y=-1,54X1+1,52X2-22,35
3-Jadvaldan korishimiz mumkinki, har bir omil p qiymatlariga kora 99% ishonchlilik darajasida statistik ahamiyatga ega. Model natijalarini quyidagicha izohlash mumkin: Iqtisodiy osish(IqtOs) darajasining 1 birlikka oshishi Davlat qarzining(DQ) ning 1,54 birlik ga kamayishi, invistitsiyaning(Inv) 1 birlikga kopayishi esa Davlat qarzining 1,52 birlikga kopayishi bilan kuzatiladi.

Xulosa
Tadqiqotim natijasiga kora davlat tashqi qarziga iqtisodiy osish ham invistitsiyalar ham kuchli tasir qiladi. Iqtisodiy osish ham invisyalar hajmi ham Davlat tashqi qarzining ozgarishida muhim ahamiyatga ega ekan.
Xulosa o`rnida aytishimiz mumkinki, bugungi kunda dunyo mamlakatlari iqtisodiyotining bir-biriga bog`liqligi ortib borayotgan bir sharoitda O`zbekiston iqtisodiyotining ochiqligini ta`minlash jarayonida davlat qarzi masalasi paydo boʻlaveradi. Sababi, iqtisodiy- ijtimoiy infrastrukturani rivojlantirish, zamona viy loyihalarni amalga oshirish, yangi texnologiyalarni joriy qilish qo`shimcha investisiyalar jalb qilishni talab etadi. Ushbu sharoitda O`zbekiston uchun tashqi qarz manbalari bilan birgalikda ichki manbalarni ko`proq yo`naltirishning zamonaviy mexanizmlarini ko`zda tutuvchi ichki qarz bozorini rivojlantirish davlat qarzini boshqarish bo`yicha ishlab chiqiladigan strategiyaning asosiy masalalari sifatida qaralishi lozim. Chunki davlat qarzi, ayniqsa, tashqi qarz risklar bilan bog`liq hisoblanadi.