Inson taraqqiyoti indeksi tahlili (Xitoy misolida)

1-diagramma. Xitoydagi o`rtacha umr ko`rish davomiyligi(2010-2025)¹



Ta'lim indeksi ikkita subindekslar asosida hisoblanadi.

Xitoy davlatida 2019-yil uchun kutilgan o`rtacha ta`lim olish-13.9 yilni tashkil etadi.² O`rtacha ta`lim olish davomiyigi esa 7.9 yilni tashkil etadi. Endi esa kutilgan ta`lim olish indeksini, o`rtacha ta`lim olish indeksini va asosiysi ta`lim indeksini topamiz.

Kutilgan ta`lim olish indeksi:

I_Yk= bu yerda kutilgan ta`lim davomiyligi

I_Yk==0.76

O`rtacha ta`lim olish indeksi:

I<sub>Yo`</sub>= bu yerda -o`rtacha ta`lim davomiyligi

I_Yo`==0.53

Ta`lim indeksi: I_T===0.645

Sotib olish bo`yicha YaMD indeksi. Xitoy davlatida sotib olish qobiyati bo`yicha aholi jon boshiga yalpi milliy daromad-$19,504 ni tashkil. Bu esa riovojlanayotgan davlatlar uchun juda yuqori natija hisobanadi. Bundan kelib chiqib shuni aytishimiz mumkinki, Xitoy mamlakatida aholi farovonligi ancha yuqori hisoblanadi. Sotib olish qobilyati bo`yicha aholi jon boshiga YaMD quyidagi 2-diagrammada ko`rishimiz mumkin.

2-diagramma. Aholi jon boshiga YaMD (PPP)³

Aholi jon boshiga YaMD (PPP) yildan yilga o`sib bormoqda, bunga asosiy sabab sifatida xitoyning so`nggi yillardagi iqtisodiyot sohasidagi yutuqlarini keltirishimiz mumkin. Ular nafaqat iqtisodiy o`sishga erishmoqdalar, balki iqtisodiy rivojlanishni ham boshdan o`tkazishmoqda. Endi esa sotib olish bo`yicha YaMD indeksi topamiz:

I_YaMD= bu yerda -aholi jon boshiga YaMD.

I_YaMD==0.79655

Endi esa Xitoy davlatining 2019-yil uchun inson taraqqiyoti indeksini topamiz. Buning uchun esa yuqorida keltirib o`tgan, ya`ni ITI= formuladan foydalanamiz.

ITI==0.766492

3-diagramma. Xitoy davlati uchun ITI dinamikasini.⁴

4-diagramma. Xitoy aholisining o`sish sur`atlari(1980-2024)⁵