Инсон ҳУҚУҚлари бўйича халқаро стандартлар

ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА ХАЛҚАРО СТАНДАРТЛАР

Режа

• Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро билл – инсон ҳуқуқларига оид муҳим ҳужжат сифатида.
• Инсон ҳуқуқлари бўйича универсал ҳужжатлар ва уларнинг таснифланиши.
• Инсон ҳуқуқлари бўйича минтақавий келишувлар ва уларнинг инсон ҳуқуқларини таъминлаш ва ҳимоя қилишдаги роли.
• Маданий релятивизм концепцияси.
• Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро шартномаларга оговоркалар.

Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро билл
Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси
Иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт
Фуқаровий ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт
2-факультатив протокол
1-факультатив протокол
Инсон ҳуқуқлари бўйича универсал ҳужжатлар ва уларнинг таснифланиши
Инсон ҳуқуқлари тўғрисидаги халқаро ҳужжат:

‑ давлатлар ва халқаро ҳуқуқнинг бошқа субъектлари ўртасида;

- инсон ҳуқуқлари борасидаги муносабатларни тартибга солишга қаратилган;

• ёзма шаклда тузиладиган;
• халқаро ҳуқуқ билан тартибга солинадиган битим.

Инсон ҳуқуқлари тўғрисидаги универсал
халқаро ҳужжатлар:

‑ тартибга солиш предметига кўра;
- қабул қилувчи субъектига кўра;

• тартибга солиш усули ва механизмига кўра

таснифланиши мумкин.

Инсон ҳуқуқлари бўйича минтақавий келишувлар
Инсон ҳуқуқлари соҳасидаги халқаро стандартлар деганда, инсон ҳуқуқ ва эркинликлари тамойилини мустаҳкамловчи ва ривожлантирувчи халқаро-ҳуқуқий нормалар йиғиндиси тушунилади.
Минтақавий стандартлар асосан ўз аниқлиги ва маълум ҳудуд доирасида ҳуқуқбузар давлатлар учун жиддий жавобгарликка тортилишни назарда тутади.
Инсон ҳуқуқлари бўйича минтақавий келишувлар
Инсон ҳуқуқлари ва асосий эркинликлари тўғрисидаги Европа конвенцияси (1950 й.)
Инсон ҳуқуқлари тўғрисида Америка конвенцияси (1969 й.)
Халқлар ва инсон ҳуқуқлари тўғрисида Африка хартияси (1981 й.)
Инсон ҳуқуқлари тўғрисида Араб хартияси (2004 й.)
Маданий релятивизм концепцияси
Маданий релятивизм – бу шундай методологик кўрсатмаки, у айрим маҳаллий (локал) маданиятларга хос, кўзга яққол ташланиб турадиган тафовутларга асосланган ҳолда, универсал, умумбашарий қадриятлар ва тамойилларни рад этади.
Инсон ҳуқуқлари универсаллиги
Инсон ҳуқуқлари табиатан барча инсонларга ва халқларга тегишли бўлса-да, улар халқаро норма ижодкорлигига асосланган, шу билан бир қаторда, миллий ва минтақавий хусусиятларнинг аҳамиятини ҳамда турли тарихий, маданий ва диний контекстларнинг моҳиятини инобатга олган ҳолда кўриб чиқилмоғи керак.
Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро шартномаларга оговоркалар
Оговорка – халқаро кўп томонлама шартнома қатнашчиларидан бирининг, шартноманинг бирор қоидасини ўзи учун мажбурий эмаслиги ҳақида ёки шундай қоидани ўзгартириб қўллаш ниятида бир томонлама расмий баёноти.
Халқаро шартномаларга оговоркаларни келтириш умумий қоидалари 1969 йилги Халқаро шартномалар тўғрисидаги Вена конвенциясида акс этган.
Тавсия этиладиган адабиётлар
1. Саидов А.Х. Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро ҳуқуқ. Дарслик, 2004.
2. Мўминов А.Р., Тиллабоев М.А. Инсон ҳуқуқлари: дарслик. – Т.: Адолат, 2013.
3. Юлдашева Г., Борсиева З., Гафурова Н. Права человека. Учебник. ТГЮУ. 2014.
4. Daniel Moeckli et al. International Human Rights Law. Oxford Univ. Press 2018.
5. Основные договоры по правам человека. OHRCR, 2006. [Эл. ресурс]: https://www.ohchr.org/Documents/Publications/CoreTreatiesru.pdf
6. Сore international human rights treaties. OHRCR, 2012 [Эл. ресурс]: https://www.ohchr.org/Documents/Publications/CoreTreatiesen.pdf
7. UN human rights system. [Эл. ресурс]https://www.ohchr.org/Documents/Publications/FactSheet30Rev1.pdf
www.ohchr.org – cайт Верховного Комиссара ООН по правам человека, содержит информацию о ключевых договорах по правам человека, механизмах контроля, доклады государств, заключительные замечания по итогам рассмотрения докладов и др.