Inson va fuqarolarning siyosiy, iqtisodiy hamda ijtimoiy huquq va erkinliklari

O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining “Fuqarolarning siyosiy huquqlari” bobida belgilangan huquqlari qatori har bir shaxs bevosita o’zi va boshqalar bilan birgalikda vakolatli davlat organlariga muassasalarga yoki xalq vakillariga ariza,taklif va shikoyatlar bilan murojaat qilish huquqi ko’rsatilgan.

• O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining “Fuqarolarning siyosiy huquqlari” bobida belgilangan huquqlari qatori har bir shaxs bevosita o’zi va boshqalar bilan birgalikda vakolatli davlat organlariga muassasalarga yoki xalq vakillariga ariza,taklif va shikoyatlar bilan murojaat qilish huquqi ko’rsatilgan.
• Fuqarolarning bu huquqlari taklif, ariza va shikoyatlarni belgilangan tartibda va muddatda ko’rib chiqish shartligini o’rnatilganligi bilan kafolatlanadi.Bu huquqni ta’minlash maqsadida,Respublikada 1994-yil 6-mayda “Fuqarolarning murojaatlari to’g’risida” qonun qabul qilingan.Qonunda taklif, ariza va shikoyatlarning maqsadi, ularni qayerga berish kerakligi, ko’rib hal qilish tartibi, murojaatlarga e’tiborsizlik bilan qaraganda javobgarlik masalalari belgilangan.

• Vakolatli davlat organlariga,muassasalarga
• ,xalq vakillariga murojaat qilish huquqi.

Taklif, ariza, shikoyat murojaat turlari hisoblanadi.Ular yozma yoki og’zaki shaklda berilishi mumkin.Takliflar, davlat organlari, jamoat birlashmalarini ishini yaxshilash,aholini turmush tarzini yaxshilash,turli qulayliklar yaratish farovon hayot kechirishini ta’minlash,qonunlarni takomillashtirish maqsadida berilsa, arizalar fuqarolarga tegishli huquqlarini yaxshiroq, tezroq, to’laroq amalga oshirilishi uchun beriladi.Masalan,har bir shaxsning mehnat qilish huquqi mavjud,lekin shu huquqdan foydalanish uchun u tegishli tashkilotga ariza beradi.Yoki ishdan bo’shash uchun ham ariza beriladi va boshqalar.Shikoyat esa, fuqarolarning buzilgan huquqlarini qayta tiklash uchun, shu huquqni buzganlarni xatti-harakati ustidan yuqori tashkilotlarga qilinadigan murojaatdir.Ayrim hollarda huquq buzilmagan vaqtda ham shikoyat beriladi,bunday paytda shikoyat qiluvchi huquqni buzilgan deb noto’g’ri xulosaga kelishi mumkin.Shikoyatni asosli yoki asossizligini tegishli organlar aniqlaydi.

• Taklif, ariza, shikoyat murojaat turlari hisoblanadi.Ular yozma yoki og’zaki shaklda berilishi mumkin.Takliflar, davlat organlari, jamoat birlashmalarini ishini yaxshilash,aholini turmush tarzini yaxshilash,turli qulayliklar yaratish farovon hayot kechirishini ta’minlash,qonunlarni takomillashtirish maqsadida berilsa, arizalar fuqarolarga tegishli huquqlarini yaxshiroq, tezroq, to’laroq amalga oshirilishi uchun beriladi.Masalan,har bir shaxsning mehnat qilish huquqi mavjud,lekin shu huquqdan foydalanish uchun u tegishli tashkilotga ariza beradi.Yoki ishdan bo’shash uchun ham ariza beriladi va boshqalar.Shikoyat esa, fuqarolarning buzilgan huquqlarini qayta tiklash uchun, shu huquqni buzganlarni xatti-harakati ustidan yuqori tashkilotlarga qilinadigan murojaatdir.Ayrim hollarda huquq buzilmagan vaqtda ham shikoyat beriladi,bunday paytda shikoyat qiluvchi huquqni buzilgan deb noto’g’ri xulosaga kelishi mumkin.Shikoyatni asosli yoki asossizligini tegishli organlar aniqlaydi.
• Fuqarolarning murojaat qilish huquqini ta’minlashda faqat murojaatlarni ijobiy hal qilish emas, murojaatlarga o’z vaqtida,asosli javob berish muhim rol o’ynaydi.Chunki hamma murojaatlarni ham ijobiy hal qilish mumkin emas, sharoit bo’lmasligi talab asossiz bo’lishi mumkin.Lekin har qanday holda ham yo murojaat qilinganligi haqida,yoki uni bajarish mumkin emasligi haqida murojaat qiluvchi asosli javobni o’z vaqtida olishi zarurdir.
• Fuqarolarning murojaat qilish huquqi, har qanday shaxs o’z huquqini sudda murojaat qilib,himoya qilish huquqiga ega ekanligi bilan yanada to’laroq kiafolatlanadi (Konstitutsiyaning 44-moddasi).Bu huquqni to’la ta’minlash uchun maxsus qonun qabul qilingan bo’lib,u fuqarolarni shikoyatlarini sud organlarida ko’rish tartibini belgilaydi. Fuqarolarning murojaat qilish huquqlarini buzganligi uchun ma’muriy, hatto jinoiy javobgarlik belgilangan.