Institut français d’Études sur l’asie centrale

exclu,  ue

  adj  1.  chaqirilgan,  o‘chirilgan,  chiqarib  tashlangan,  haydalgan; 

2. qo‘shmasdan, sanoqqa kiritmasdan, -ga qadar. 

exclure

  vt  1.  chiqarmoq,  chiqarib  tashlamoq,  o‘chirmoq;  haydamoq; 

exclure  d’un  parti  partiyadan  o‘chirmoq;  exclure  d’une  salle  zaldan 

haydab chiqarmoq; 2.  istisno  qilmoq, mustasno  qilmoq;  3.  inkor, rad etm oq, 

imkon  bermaslik,  yo‘l  qo‘ymaslik;  l’un  exclut  l’autre  biri  ikkinchisini  rad 

etadi. 

exclusif, ive

 adj 1. ayrim, alohida, maxsus; un privilège exclusif alohida 

imtiyoz;  un  droit  exclusif  alohida  huquq;  2.  yakka,  yagona,  tanho;  yolg‘iz; 

birdan-bir. 

exclusion

  nf  ro‘yhatdan  chiqarish,  o‘chirish;  haydash;  décider 

l’exclusion  d’un  élève  bolani  haydash  haqida  qaror  qabul  qilmoq;  à 

l’exclusion de -dan tashqari, -dan boshqa. 

exclusive

 nf veto, taqiq, man. 

exclusivement

  adj  1.  faqat,  yolg‘iz,  bidan-bir,  birgina,  yagona;  2.  -dan 

tashqari, -dan boshqa. 

exclusivité

 nf 1. maxsus vakolat, huquq; en  exclusivité maxsus vakolat 

bilan;  faqat;  ce  film  passe  en  exclusivité  dans  deux  salles  bu  film  faqat 

ikkita  kinoteatrda  namoyish  etilmoqda;  un  cinéma  d’exclusivité  maxsus 

vakolatga  ega  bo‘lgan  kinoteatr;  2.  maxsus  firma  tomonidan  sotiladigan, 

foydalaniladigan mahsulot, film kabilar. 

excommunication

  nf  murtad  deb  hisoblanmoq,  dindan  qaytgan  deb 

hisoblash. 

excommunier

 vt murtad deb hisoblamoq, dindan cherkovdan rad qilmoq, 

dindan qaytgan deb hisoblamoq. 

EXCRÉMENT

 

EXHUMATION

 

 

 

217 

excrément

 nm najosat, najas, axlat; tezak. 

excréter

 vi tashqariga chiqarmoq (organizmdagi gaz, ter, siydik kabilarni). 

excrétion

 nf 1. chiqarish; 2. pl chiqindi. 

excroissance

 nf g‘urra, bo‘qoq, shish, ortiq. 

excursion

  nf  ekskursiya,  sayohat;  une  excursion  en  montagne  toqqa 

sayohat. 

excursionner

 vi vieilli sayohat qilmoq, ekskursiyaga chiqmoq. 

excursionniste

 nm sayohatchi. 

excusable

 adj uzrli, kechirsa bo‘ladigan, kechirish mumkun bo‘lgan. 

excuse

  nf  1.  uzr,  sabab,  vaj,  bahona,  oqlash  uchun  asos;  vous  n’avez 

aucune excuse siz hech narsa bilan o‘zingizni oqlay olmaysiz; trouver des 

excuses vaj, bahona  topmoq; une lettre d’excuse kechirim so‘rab yozilgan 

xat;  servir  d’excuse  bahona  bo‘lmoq,  une  faute  sans  excuse  kechirib 

bo‘lmaydigan  xato;  2.  kechirim,  uzr,  afv;  afsuslanish,  pushaymon,  afsus; 

présenter des excuses uzr, kechirim so‘ramoq. 

excuser

 I. vt 1. kechirmoq, gunohidan  o‘ tmoq,  afv etmoq;  excusez-moi! 

meni  kechiring!  excusez-moi  d’arriver  en  retard!  kech  qolganligim  uchun 

meni  afv  eting!  vous  m’excuserez  meni  kechirarsiz  deb  o‘ylayman;  2. 

oqlamoq,  to‘g‘ri,  haqli  deb  topmoq;  II.  s’excuser  vpr  kechirim  so‘ramoq; 

s’excuser auprès de qqn biror kishidan kechirim so‘ramoq; je m’excuse de 

mon retard kech qolganligim uchun kechirim so‘rayman. 

exécrable

  adj  jirkantiradigan,  nafratni  qo‘zg‘aydigan,  juda  xunuk,  juda 

yomon,  jirkanch,  qabih,  yoqimsiz;  yaramas;  un  crime  exécrable  qabih 

jinoyat; je suis d’une humeur exécrable kayfiyatim g‘oyat yomon; il fait un 

temps exécrable ob-havo juda yomon. 

exécration

 nf jirkanish, nafratlanish. 

exécrer

  vt  juda  yomon  ko‘rmoq,  nafrat  bilan  qaramoq;  tout  le  monde 

l’exècre hamma unga nafrat bilan qaraydi. 

exécutable

 adj bajarib bo‘ladigan, amalga  oshirish mumkin bo‘lgan; plan 

facilement exécutable oson amalga oshiriladigan reja. 

exécutant,  ante

  n  bajaruvchi,  ijro  etuvchi;  un  orchestre  de  50 

exécutant

s 50 ijrochidan tashkil topgan orkestr. 

exécuter

  I.  vt  1.  amalga  oshirmoq,  bajarmoq;  ijro  etmoq;  exécuter  un 

plan  rejani  bajarmoq,  rejani  hayotga  tadbiq  etmoq;  exécuter  un  ordre 

buyruqni  bajarmoq;  exécuter  ses  promesses  va’dani  bajarmoq,  ustidan 

chiqmoq;  2.  ijro  etmoq;  chalmoq;  exécuter  un  morceau  de  musique 

musiqadan  parcha  ijro  etmoq;  exécuter  un  tableau  rasm  chizmoq;  3.  qatl 

qilmoq, qatl etmoq; exécuter un condamné jazoga hukm etilgan kishini qatl 

qilmoq;  II.  s’exécuter  vpr  bo‘ysunmoq,  itoat  etmoq,  bo‘yin  egmoq;  rozi 

bo‘lmoq. 

exécuteur,  trice

  n  bajaruvchi,  ijro  etivchi;  l’exécuteur  testamentaire 

vasiy. 

exécutif,  ve

 adj bajaruvchi,  ijro etuvchi; le pouvoir exécutif ijro etuvchi 

(ijro huquqiga ega bo‘lgan) hokimiyat. 

exécutif

 adj ijro etuvchi hokimiyat, ijroiya qo‘mitasi. 

exécution

 nf 1. bajarish, ijro etish; amalga oshirish; hayotga  tadbiq etish; 

l’exécution  d’un  projet  loyihani  amalga  oshirish;  l’exécution  d’un  ordre 

buyruqni  bajarish;  passer  à  l’exécution  bajarishga  kirishmoq;  2.  ijro  etish, 

chalish; un ouvrage d’une exécution remarquable asarning  qoyil-maqom 

qilib ijro etilishi; 3. qatl, o‘ lim jazosi. 

exécutoire

  I.  adj  bajariladigan,  amalga  oshirilishi  zarur  bo‘lgan;  devenir 

exécutoire  kuchga  kirmoq;  II.  nm  ijro  varaqasi  (sud  hukmini  bajarish 

yuzasidan ijrochiga beriladigan hujjat). 

exégèse

 nf izoh, sharh. 

exégète

 nm izohlovchi, sharhlovchi. 

exemplaire

  I.  adj  namunali,  o‘rnak  bo‘ladigan;  un  élève  exemplaire 

namunali  o‘quvchi;  une  conduite  exemplaire  namunali  xulq;  II.  nm  1. 

nusxa,  dona;  tirer  un  ouvrage  à  100000  exemplaire  yuz  ming  nusxada 

bosmadan chiqarmoq; 2. namuna, nusxa; tur. 

exemple

  nm  namuna,  nusxa;  o‘rnak,  ibrat;  un  exemple  à  suivre  taqlid 

uchun  namuna;  cet  homme  est  un  exemple  de  gentillesse  bu  kishi 

xushmuomalalikning  namunasi  servir  d’exemple  o‘rnak  bo‘lmoq;  par 

exemple misol, namuna uchun, masalan. 

exempt

  adj  1.  ozod  qilingan,  bo‘shatilgan;  exempt  du  service  militaire 

harbiy  xizmatdan  ozod  qilingan;  2.  mahrum  etilgan;  mahrum  qilingan; 

mahrum,  xoli;  -siz;  il  n’est  pas  exempt  de  défauts  u  kamchiliklardan  xoli 

emas; il est exempt d’ambition u izzattalab emas. 

exempter

  I.  vt  bo‘shatmoq,  ozod  qilmoq;  xalos  etmoq;  exempter 

d’impôts  soliqdan  ozod  qilmoq;  II.  s’exempter  vpr  ozod  bo‘lish,  xalos 

bo‘lmoq. 

exemption

  nf  1.  ozod  bo‘lish,  xalos  bo‘lish;  exemption  d’impôts 

soliqdan ozod bo‘lish; 2. harbiy xizmatdan ozod bo‘lish, ozod qilish. 

exercé, ée

 adj tajribali; chiniqqan. 

exercer

  I.  vt  1.  mashq  qildirmoq,  shug‘ullantirmoq,  o‘rgatmoq; 

chiniqtirmoq;  exercer  ses  muscles  mushaklarni  mashq  qildirmoq;  exercer 

sa  main  biror  ishga qo‘lini o‘rgatmoq,  hadisini  olmoq;  exercer  sa  mémoire 

xotirani  o‘stirmoq;  exercer  qqn  à  qqch  biror  kimsani  biror  narsaga 

o‘rgatmoq; 2. shug‘ullanmoq, mashg‘ul bo‘lmoq, bajarmoq, qilmoq, ishlamoq, 

exercer  un  métier  biror  kasb  bilan  mashg‘ul  bo‘lmoq;  exercer  une 

profession kasbga  ega bo‘lmoq;  3.  amalga  oshirmoq, ro‘yobga chiqarmoq; 

ba’zi  otlar  bilan  kelib,  “ko‘rsatmoq”,  “bermoq”,  “qilmoq”,  ”bildirmoq”  kabi 

ma’nolarni  ifodalaydi;  exercer  son  autorité  sur  qqn  hokimlik,  hukmronlik 

qilmoq;  exercer  une  influence  sur  qqn  ta’sir  qilmoq,  ta’sir  ko‘rsatmoq; 

exercer  une  pression  tazyiq  qilmoq;  exercer  son  droit  o‘z  huquqidan 

foydalanmoq,  huquqini  ro‘yobga  chiqarmoq;  II.  s’exercer  vpr  1.  mashq 

qilmoq,  shug‘ullanmoq;  o‘z  bilimi,  san’ati,  mahoratini  oshirmoq,  kamolotga 

erishmoq;  malaka  hosil  qilmoq;  2.  namoyon  bo‘lmoq,  ro‘yobga  chiqmoq; 

ko‘rinmoq. 

exercice

  nm  1.  mashq,  mashg‘ulot,  mashq  qilish,  mashg‘ulot  o‘ tkazish; 

un exercice d’assouplissement oyoq-qo‘lning chigilini yozish; un exercice 

de grammaire  grammatik mashqlar; faire des exercices mashq  bajarmoq; 

2.  mil  harbiy  mashq;  jangovor  tayyorgarlik;  3.  pl  mashqlar  to‘plami;  4.  ijro 

qilish,  bajarish,  amalga  oshirish;  xizmat;  l’exercice  d’une  profession  biror 

kasb  bilan  mashg‘ul  bo‘lish;  dans  l’exercice  de  ses  fonctions  o‘z  xizmat 

vazifasini bajarish paytida. 

exergue

 nm epigraf (adabiy asarning tepasiga yozilgan biror jumla, sitata, 

ibora). 

exfolier

 

(s’)

  vpr  qatlam-qatlam,  palaxsa-palaxsa  bo‘lib  ajralmoq, 

qatlamlarga ajralmoq. 

exhaler

  I.  vt  1.  tarqatmoq,  taratmoq,  sochmoq  (par,  hid  kabilarni);  ces 

roses  exhalent  une  odeur  agréable  bu  gullar  yoqimli  hid  taratmoqda;  2. 

ifodalamoq,  ifoda  qilmoq,  aytmoq,  bildirmoq;  exhaler  sa  colère,  sa  haine, 

sa douleur  g‘azabi, nafrati,  dardini ifodalamoq;  II.  s’exhaler vpr sochilmoq, 

taralmoq; ajralmoq; un frais parfum s’exhale des roses  gullardan  toza hid 

taralmoqda. 

exhaussement

  nm  1.  ustiga  qurish,  ustiga  qurib  ko‘ tarish;  tayyor  bino 

ustiga  yana  qavat  qo‘shish;  exhaussement  d’un  mur  devor  balandligini 

ustiga qurib ko‘tarish; 2. tayyor bino ustiga solingan ustki qavat. 

exhausser

 vt ustiga  qurmoq,  ustiga qurib ko‘ tarmoq; exhausser un  mur 

devorni ustiga qurib ko‘tarmoq. 

exhaustif,  ive

  adj  to‘la-to‘kis,  tugal,  mukammal;  une  étude  exhaustive 

mukammal tadqiq qilish, o‘rganish. 

exhiber

 I. vt 1. ko‘rsatmoq, ko‘rish,  tanishish uchun bermoq, exhiber ses 

papiers  hujjatlarini  ko‘rsatmoq;  2.  ko‘z-ko‘z  qilish  uchun  qo‘ymoq, 

ko‘rsatmoq;  II.  s’exhiber  vpr  o‘zini  ko‘z-ko‘z  qilmoq,  o‘zini  ko‘rsatishga 

urinmoq. 

exhibition

  nm  1.  ko‘rsatish;  topshirish,  topshirilish;  2.  spektakl  yoki 

tomosha; spektakl yoki  tomosha ko‘rsatish, ko‘rsatilishi;  3. péj ko‘z-ko‘zlash; 

ko‘z-ko‘z qilish; faire exhibition de son savoir o‘z bilimi bilan maqtanmoq; 

une exhibition de luxe zeb-ziynatini ko‘z-ko‘zlash. 

exhortation

  nf  1.  dalda  berish;  rag‘batlantirish;  2.  chaqiriq;  murojaat; 

shior. 

exhorter

  vt  chaqirmoq,  undamoq,  da’vat  qilmoq;  exhorter  qqn  à  la 

patience biror kimsani sabr-toqatli bo‘lishga chaqirmoq. 

exhumation

  nf  1.  eksgumatsiya  sud-tibbiyot  ekspertizasi  uchun  go‘rdan 

kovlab  olish  (murdani);  procéder  à  l’exhumation  d’un  corps  murdani 

go‘rdan  kovlab  olmoq;  2.  fig  fam  kovlab,  izlab  topish;  olish,  tanlab,  yozib 

EXHUMER

 

EXPIER

 

 

 

218 

olish;  l’exhumation  d’un  document  des  archives  arxiv  materiallaridan 

hujjat olish. 

exhumer

  vt  1.  murdani  go‘rdan  kovlab  olmoq;  exhumer  un  cercueil 

tobutni kovlab olmoq; 2. kovlab olmoq, kovlab topmoq, exhumer une statue 

antique  qadimgi  haykalni  kovlab  topmoq;  exhumer  les  ruines  d’une  cité 

disparue  yo‘q  bo‘lib  ketgan  shahar  qoldiqlarini  qazib  ochmoq;  3.  fig 

eslamoq, esga olmoq, yodiga keltirmoq; xotirlamoq. 

exigeant,  ante

  adj  talabchan,  talab  qiladigan;  un  patron  exigeant 

talabchan xo‘jayin. 

exigence

  nf  1.  talabchanlik;  2.  ehtiyoj,  talab;  3.  talab  (bajarilishi  lozim 

bo‘lgan  qoida,  tartib);  les  exigences  d’un  métier  kasb  uchun  zarur  tartib-

qoida; les exigences de la grammaire grammatik qoidalar. 

exiger

 vt 1. talab qilmoq; qattiq, qat’iy so‘ramoq; exiger le  silence  jimlik, 

jim  bo‘lishni  talab  qilmoq;  j’exige  que  ce  livre  soit  rendu  men  bu  kitob 

qaytarilishini  so‘rayman;  2.  muhtoj  bo‘lmoq,  ehtiyoj  sezmoq,  talab  qilmoq; 

cette plante exige beaucoup d’eau bu o‘simlik ko‘p suvga ehtiyoj sezadi. 

exigible

 adj kerak, lozim bo‘lgan; so‘ralayotgan, talab qilinayotgan. 

exigu,  uë

  adj  1.  kichik,  tor;  une  chambre  exiguë  tor  xona;  2.  kam, 

kamchil, taqchil, oz, kambag‘al; yetarli bo‘lmagan. 

exil

 nm 1. surgun, badarg‘a, quvg‘in; condamner à l’exil surgunga hukm 

qilmoq;  envoyer en exil surgun qilmoq, surgunga yubormoq partir  en exil 

surgunga  jo‘namoq;  vivre  en  exil  quvg‘ inda  yashamoq;  un  lien  d’exil 

surgun qilingan joy. 

exiler

  I.  vt  1.  surgun  qilmoq,  surgunga  yubormoq;  xilvat;  chekka  joyga 

qo‘ymoq;  j’ai  été  exilé  à  la  campagne  men  xilvat  qishloqda  yashadim;  II. 

s’exiler vpr 1. vatanni  tashlab ketmoq, vatanidan chiqib ketmoq;  2. xilvatda 

yashash uchun ketmoq. 

existant,  ante

  adj  bor,  mavjud  bo‘lgan;  amaldagi;  les  règlements 

existants amaldagi qoidalar. 

existence

 nf 1. mavjudlik, borlik; 2.  tirikchilik, hayot, yashash; hayot  tarzi; 

mener  une  existence  misérable  og‘ir  hayot  kechirmoq;  changer 

d’existence hayot tarzini o‘zgartirmoq. 

ex-libris

  nm  ekslibris  (kitob  ichiga  solib  qo‘yiladigan  va  kitob  egasining 

ismi sharifi yozilgan varaq). 

exode

 nm ommaviy qochish, ko‘chish, ommaviy emigratsiya; exode rural 

qishloq aholisining shaharga ko‘chib ketishi, qishloqlarning huvillab qolishi. 

exonération

 nf ozod qilish; ozod bo‘lish (soliq kabilardan). 

exonérer

  vt  (qqn  de  qqch)  ozod  qilmoq;  exonérer  une  marchandise 

tovar uchun boj to‘lashdan ozod qilmoq. 

exophtalmie

 nf méd ko‘zlarning chaqchayib, baqrayib chiqish kasali. 

exorbitant, ante

 adj haddan  tashqari, benihoya darajadagi, cheksiz; des 

prix exorbitants aqlga sig‘maydigan narx. 

exorbité,  ée

  adj  les  yeux  exorbités  chaqchaygan  ko‘zlar  (qo‘rquv, 

hayrat kabilardan). 

exorciser

 vt jin, ajinalarni, yovuz ruhlarni quvmoq, haydamoq. 

exorcisme

  nm  afsun,  jodu,  sehr,  duo,  kuf-suf  (jin,  ajinalarni,  yovuz 

ruhlarni quvadigan). 

exorde

 nm kirish (nutq, maqola kabilarda). 

exotique

  I.  adj  ekzotik,  chet,  yot,  g‘ayrioddiy;  une  plante  exotique 

ekzotik o‘simlik; II. nm ekzotika (bir mamlakatga xos bo‘lib, uzoqdagi boshqa 

mamlakat xalqiga qiziq, g‘alati, g‘ayrioddiy ko‘rinadigan narsalar, urf-odatlar); 

le goût de l’exotique ekzotikaga ishqibozlik. 

exotisme

 nm 1. ekzotik xususiyatlar; qiziqlik, ajablik, ajoyiblik, g‘alatilik; 2. 

ekzotikaga ishtiyoq, ishqivozlik. 

expansible

  adj  kengayadigan,  o‘z  hajmini  kattaytiradigan,  elastik, 

egiluvchan, cho‘ziluvchan. 

expansif, ive

 adj o‘zini  tiya  olmaydigan;  odamga el  bo‘ladigan, kirishimli, 

dilkash;  une  nature  peu  expansive  odamlarga  qo‘shilmaydigan,  kamgap 

odam. 

expansivité

  nf  o‘zini  tiya  olmaslik,  yengillik;  odamga  el  bo‘lish, 

kirishimlilik, dilkashlik. 

expansion

 nf 1. kengayish, ortish, ko‘payish;  2.  phys kengayish; 3. anat 

kengayish  (organlar  haqida);  4.  ochiq  izhor,  ifoda  qilish,  ko‘ngildagini  ochib 

aytish; yorilib gapirish. 

expansionnisme

  nm  ekspansionizm,  espansionistik,  bosqinchilik 

siyosati. 

expatriation

  nf  espatriatsiya  (vatanidan  ixtiyoriy  yoki  majburiy  ko‘chirib 

yuborish); vatanidan ko‘chib ketish; chiqarish, chiqarib yuborish. 

expatrier

  I.  vt  ekspatriatsiya  qilmoq  (vatanidan  ixtiyoriy  yoki  majburiy 

ko‘chirib  yubormoq)  II.  s’expatrier  vpr  vatanidan  chiqib  ketmoq,  vatanini 

tashlab ketmoq, vatanidan ko‘chib ketmoq. 

expectative

 nf umid, orzu,  tilak, ishonch; vivre dans l’expectative um id 

bilan yashamoq. 

expectorer

 vt yo‘talib tupurmoq, tupurib tashlamoq. 

expédient,  ente

  I.  adj  qulay;  ma’qul;  foydali;  II.  nm  1.  chora,  iloj  tadbir, 

yo‘l,  usul;  chercher  un  expédient  ahvoldan  qutilish  yo‘lini  qidirmoq;  2.  pl 

oxirgi chora; hiyla qilish, nayrang ishlatish; hiyla, nayrang, makr. 

expédier

1

  vt  1.  jo‘natmoq,  yubormoq;  expédier  des  marchandises 

tovarlarni  jo‘natmoq;  2. dr  nusxa bermoq;  expédier un contrat de  mariage 

nikoh to‘g‘risidagi shartnomadan nusxa bermoq. 

expédier

2

  vt  1.  bir  amallab  o‘zini  xalos  qilmoq,  qutulmoq;  jo‘natmoq, 

haydamoq,  haydab  yubormoq,  kovushini  to‘g‘rilab  qo‘ymoq;  expédier  un 

importun xira mijozdan arang qutulmoq; expédier qqn dans l’autre monde 

narigi  dunyoga  jo‘natmoq;  2.  ishni  qo‘l  uchida  bajarib  tez  tugatmoq,  bir 

amallab  bitirmoq,  expédier  son  travail  ishni  tez  tugatmoq;  expédier  son 

dîner shosha-pisha ovqatlanmoq. 

expéditeur,  trice

  I.  n  ekspeditor,  yuboruvchi,  jo‘natuvchi;  l’expéditeur 

d’une lettre xat jo‘natuvchi; II. adj jo‘natuvchi, jo‘natishn jo‘natadigan. 

expédition

1

  nf  biror  narsani  tez  bajarish;  l’expédition  des  affaires 

courantes kundalik ishlarni tez bajarish. 

expédition

2

  nf  1.  jo‘natish,  yuborish;  yuborilgan  narsa;  2.  dr  nusxa; 

délivrer  l’expédition  d’un  acte  hujjatdan  nusxa  olib  bermoq;  en  double 

expédition ikki nusxa. 

expédition

3

  nf  1.  harbiy  ekspeditsiya,  harbiy  yurish,  harbiy  harakat, 

urush;  une  expédition  coloniale  bosqinchilik  urushi;  2.  ekspeditsiya,  biror 

maqsadda  uyushtirilgan  safar;  une  expédition  scientifique  au  Pôle  Sud 

Janubiy Qutbga ilmiy ekspeditsiya. 

expéditionnaire

  I.  adj  1.  ekspeditsiyaga  oid,  ekspeditsion;  un  corps 

expéditionnaire  ekspeditsiya  korpusi;  2.  ekspeditorga  oid;  II.  nm  1.  nusxa 

ko‘chiruvchi; 2. yuboruvchi, jo‘natuvchi, ekspeditor. 

expérience

  nf  1.  tajriba,  amalda  orttirilgan  bilim,  mahorat;  l’expérience 

de la  vie  hayotiy  tajriba;  turmush  tajribasi; par expérience  tajriba  tufayli; 2. 

eksperiment,  tajriba,  birinchi  ish,  sinovga  qilingan  ish;  sinov,  urinib  ko‘rish; 

une expérience de chimie kimyodan  tajriba; faire des expériences  tajriba 

o‘tkazmoq;  un  champ  d’expérience  tajriba  maydoni;  à  titre  d’expérience 

tajriba sifatida. 

expérimental, ale, aux

 adj 1. ilmiy  tajribaga asoslangan; une  méthode 

expérimentale  ilmiy  tajribaga  asoslangan  uslub;  2.  eksperiment,  tajriba 

maqsadida  ishlatiladigan;  tajriba  o‘tkazish  uchun;  un  avion  expérimental 

tajriba uchun samolyot. 

expérimentalement

 adv tajriba asosida, ilmiy tajriba. 

expérimenté,  ée

  adj  tajribakor,  tajribali,  omilkor,  usta,  mohir;  c’est  un 

homme expérimenté bu tajribali kishi. 

expérimenter

 vt 1. tajriba o‘tkazmoq; 2. sinab ko‘rmoq; tekshirib ko‘rmoq; 

expérimenter un nouvel appareil yangi apparatni sinab ko‘rmoq. 

expert,  erte

  I.  adj  biladigan,  tajribali,  usta,  abjir;  II.  nm  ekspert  (biror 

masala yuzasidan tekshirish o‘tkazib xulosa chiqaruvchi mutaxassis). 

expert-comptable

 nm javobgar-hisobchi. 

expertise

  nf  ekspertiza,  tekshirish;  faire  une  expertise  ekspertiza 

o‘tkazmoq; l’expertise établit que ekspertiza shuni ko‘rsatadiki. 

expertiser

  vt  ekspirtiza  qilmoq,  ekspertiza  o‘ tkazmoq;  qiymatini 

aniqlamoq; expertiser un bijou taqinchoqning qiymatini aniqlamoq. 

expiation

 nf gunohini yuvish, o‘zini oqlash. 

expiatoire

  adj  gunohni  yuvadigan,  gunohni  kechirishga  yordam  

beradigan. 

expier

  vt  gunohini  yuvmoq,  o‘zini  oqlamoq,  jazosini  tortmoq;  gunohini 

kechirarli  ish  qilmoq;  expier  son  crime  jinoyati  uchun  jazosini  tortmoq; 

expier son impudence ehtiyotsizligi uchun ta’zirini yemoq. 

EXPIRANT

 

EXPOSITION

 

 

 

219 

expirant, ante

 adj 1. o‘layotgan, o‘lib  borayotgan; d’une voix expirante 

o‘lim  to‘shagida yotgan kishi  ovozidek; 2. fig  tugayotgan,  tugab,  o‘lib,  o‘chib 

borayotgan; tamom bo‘layotgan, xarob bo‘layotgan. 

expiration

  nf  1.  nafas  chiqarish;  l’expiration  de  l’air  des  poumons 

o‘pkadan  havoni  chiqarish;  2.  muddatning  tugashi;  tugash,  tamom  bo‘lish, 

oxiriga yetish; venir à expiration nihoyasiga yetmoq. 

expirer

  I.  vt  nafas  chiqarmoq  II.  vi  1.  vafot  etmoq,  jonini  xudoga 

topshirmoq,  qazo  qilmoq;  il  est  sur  le  point  d’expirer  u  o‘lim  to‘shagida 

yotibdi; 2. tugamoq, nihoyasiga yetmoq. 

explétif,  ive

  adj  gram  ekspletiv  (olib  qo‘ysa  bo‘ladigan,  ma’noga  ta’sir 

qilmaydigan);  un  emploi  explétif  de  la  négation  “ne”  “ne”  inkor 

yuklamasining ekspletiv qo‘llanishi. 

explicable

 adj tushuntirsa bo‘ladigan;  tushunarli,  tushunsa bo‘ladigan;  sa 

conduite  est  parfaitement  explicable  uning  xulqini  juda  yaxshi  tushunsa 

bo‘ladi. 

explicatif,  ive

  adj  1.  tushuntirib  beradigan,  izohlaydigan;  une  note 

explicative tushuntirish; izoh. 

explication

  nf  1.  tushuntirish,  anglatish,  uqtirish;  izoh  berish; 

l’explication  d’un  fait  vaziyatni  tushuntirish;  2.  sabab,  bahona  qilish,  o‘z 

harakatini oqlash uchun dalil, asos ko‘rsatish; vaji karson; 3. sabab, bahona, 

bois; demander des explications à qqn biror kimsadan sababini so‘ramoq; 

4.  munozara;  tortishuv;  bahs;  avoir  une  explication  avec  qqn  biror  kimsa 

bilan munosabatlarini aniqlab olmoq, munozara qilmoq. 

explicite

  adj  aniq,  ravshan,  tushunarli,  ochiq-oydin;  ochiq  ifodalangan; 

une réponse explicite aniq javob. 

explicitement

  adv  aniq,  ravshan,  tushunarli  qilib,  burro,  puxta,  dona-

dona; formuler explicitement une demande iltimosini aniq bayon qilmoq. 

expliciter

  vt  tushuntirib  ravshan,  aniq  qilmoq;  tushuntirmoq,  uqtirmoq, 

anglatib  qo‘ymoq;  sharhlamoq,  izohlamoq;  expliciter  sa  pensée  o‘z  fikrini 

tushuntirmoq. 

expliquer

  I.  vt  1.  tushuntirmoq,  anglatmoq,  uqtirmoq;  izohlamoq; 

sharhlamoq;  expliquer  un  problème  vazifani  tushuntirmoq;  expliquer  le 

sens d’un  mot so‘z ma’nosini  izohlamoq  expliquer  les  règles du jeu o‘yin