International journal of word art

tinimsiz bezillab uzoq yotdi… 
…Sulton bebosh daryoday ko`pirib-toshgan bu olomonni ko`rib, bir daqiqa hushidan ayrilib, 
garang bo`lib qoldi. So`ng, Mozori kalon qabristonining qo`rg`oniga ko`zi tushdi-yu, dahshat 
ichida baqirib yubordi… 
 Malikul sharob sekin boshini ko`tarib, qulog`ini ding qildi. Ammo bu baloi jahannamdan hech 
qanday sas chiqmadi. Malikul sharob siqilib ketdi, atrofga qaramoqchi bo`lib, burilgan edi, 
oyoqlari ostidagi bir to`nkaga qoqilib, yuztuban yiqildi…(Ko`hna dunyo) 
Yo tavba! Qo`yday yuvosh bu odamning vajohati shu darajada o`zgarib qoldiki, Sarkor hatto 
hozir militsiyasini chaqirib, “opketinglar bu odamni tegishli joylaringga!” deb yuboradimi, deb 
seskanib ketdi.(Osiy banda). 
Berilgan matnlar tahlili asosida shuni aytish mumkinki, yozuvchi salbiy munosabat ifodalovchi 
fe`llarini o`z o`rnida qo`llash orqali, qahramonlar ruhiyatini yaqqol tasvirlab bergan. 
Ruhiy holat fe’llarini ijobiy va salbiy munosabat bildiruvchi fe’llarga ajratish orqali ularning 
turli ma’no nozikliklari, uslubiy qo‘llanishi, ta’sir darajasining farqlanishi kabi qo‘shimcha 
jihatlarni ham qamrab oladi.
Ruhiy holat fe’llari insonga xos bo‘lgan hissiy-ruhiy holatlarni ifodalashi bilan 
xarakterlanadi. O‘zbek tilida ruhiy holat fe’llarining hosil bo‘lishida inson ichki his-tuyg‘ularini 
ifodalovchi otlar, ruhiyati bilan bog‘liq bo‘lgan sifatlar asos bo‘ladi. Masalan, azob inson ruhiy 
holatini ifodalovchi ot so‘z turkumidan quyidagi ruhiy holat fe’llarini hosil qilishimiz mumkin: 
azoblamoq, azoblanmoq, azob chekmoq, azob bermoq, azob ko‘rmoq kabilar. Bu so‘zlar bir 
paradigmatik qatorni tashkil qiladi. Matnda o‘ziga xos uslubiy ma’nolari bilan farqlanadi. Buni 
to‘liqroq tushunish uchun quyidagilarga e’tibor qaratamiz: azob, alam, nafrat, ranj, afsus, araz, 
sog‘inch, sarosima, istehzo, ozor, zulm, kayf, tashvish, istihola, xayol, xavf, zavq, jabr, jahl, taajjub, 
faxr, xavotir, vahima, umid, jafo, shavq, lazzat, kibr, yig‘i kabi inson ruhiy holatini ifodalovchi 

---