TA'LIM NATIJALARI
Dyurkgeymning jamiyatga funksionalistik qarashini tavsiflang
Mexanik birdamlikni organik birdamlikdan farqlang
1-rasm. Uorren Baffet (investor va dunyoning eng badavlat kishilaridan biri) juda badavlat kishilarning soliqqa tortish va sarflash odatlari haqida munozarali g'oyalarga ega, ayniqsa ular Amerikaning o'rnatilgan sinfiy tuzilma va ijtimoiy hokimiyat tizimi haqida savollar tug'diradi. Buffet boylar o'zlaridan ko'ra ko'proq soliq to'lashlari kerakligini yoqlaydi, chunki u iqtisodning past va o'rta sinflarga foyda keltirishi haqidagi da'voni rad etadi. Uchta asosiy sotsiologik paradigma bu masalalarga qarashlari bilan farq qiladi. (Medill DC/flickr tomonidan olingan surat)
Oldingi modullarda siz ijtimoiy birdamlik (qarindoshlik, umumiy joylashuv va din kabi bir guruh odamlarni bog'laydigan ijtimoiy aloqalar) va ijtimoiy faktlar (qonunlar, axloq, qadriyatlar, diniy e'tiqodlar, urf-odatlar, modalar, marosimlar, va ijtimoiy hayotni boshqaradigan barcha madaniy qoidalar). Ijtimoiy birdamlik va ijtimoiy faktlar funksionalistlar jamiyatlarni empirik tahlil qilish uchun foydalanadigan muhim tushunchalardir.
Emile Dyurkgeym va strukturaviy-funktsionalizm
Funksionalist sifatida Emile Dyurkgeymning (1858-1917) jamiyat haqidagi nuqtai nazari uning barcha elementlarining zaruriy o'zaro bog'liqligini ta'kidladi. Uning uchun jamiyat uning qismlari yig'indisidan kattaroq edi. Uning ta'kidlashicha, individual xatti-harakatlar jamoaviy xatti-harakat bilan bir xil emas va jamoaviy xatti-harakatni o'rganish shaxsning harakatlarini o'rganishdan butunlay farq qiladi. Dyurkgeym jamiyatning umumiy e'tiqodlari, axloqi va munosabatlarini jamoaviy vijdon deb atagan .
Odamlarning o'xshash va oldindan aytib bo'ladigan tarzda harakat qilishiga nima sabab bo'layotganini tushunishga intilib, u shunday deb yozgan edi: "Agar men jamiyat konventsiyalariga bo'ysunmasam, kiyimimda o'z mamlakatim va sinfimdagi urf-odatlarga mos kelmasam. Men qo'zg'atadigan masxara, meni ushlab turgan ijtimoiy izolyatsiya, garchi engillashtirilgan shaklda bo'lsa ham, jazo bilan bir xil oqibatlarga olib keladi" (Dyurkgeym, 1895). Bu biz tengdoshlar bosimi deb bilgan narsa va aqlga o'xshash narsa empirik tarzda o'rganilishi mumkinligiga yorqin misoldir.
Shakl 2. Dyurkgeym jamiyatlarni bu erda tasvirlangan kabi ko'p hujayrali organizmlar sifatida ko'rgan. Hujayraning tuzilishi jamiyat, organizm ichidagi hujayralar esa individualdir.
Dyurkgeym Avgust Kont va Gerbert Spenser g‘oyalariga amal qilgan holda jamiyatni tirik organizmga o‘xshatgan, bunda har bir organizm mavjudlikni saqlab qolishda zarur rol o‘ynaydi.
Dyurkgeymning ta'kidlashicha, ijtimoiy me'yorlarni buzgan jamiyat a'zolari jamiyat farovonligi uchun zarurdir, chunki og'ish uchun jazo jamoaviy vijdonni tasdiqlaydi. Dyurkgeym 1893 yilda “Jinoyat jinoyat hisoblanadi, chunki biz uni qoralaymiz. Dyurkgeymning jinoyatga nisbatan o‘ziga xos nuqtai nazari ijtimoiy faktlar yoki ijtimoiy kuchlar bo‘lgan, o‘z ta’sirida real hisoblanishi kerak bo‘lgan va shaxsdan tashqarida mavjud bo‘lgan ijtimoiy elementlarning bir misolini keltiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
