I(q-q). indd

Avogadro turaqli’si’ – 1 mol zattag’i’ molekulalar sani’.
Avogadro turaqli’si’ni’n’ mug’dari’:
N
A
= 6,02·10
23
mol
-1
.
Ma’selelerdi sheshiwde ha’m basqa ayi’ri’m halatlarda Avogadro 
turaqli’si’n shama menen 6·10
23
mol
-1 
dep ali’w mu’mkin.
I’qti’yarli’ zat ushi’n zatti’n’ mug’dari’ n sol zattag’i’ molekulalardi’n’ 
sani’ N nin’ Avogadro turaqli’si’ NA g’a qatnasi’na ten’:
6
ν 
= N
A
N .
I bap. Zatti’n’ du’zilisinin’ molekulyar-kinetikali’q teoriyasi’ tiykarlari’

---

12
Mi’sali’, ballonda 100 mol (200 g) vodorod gazi’ qamalg’an bolsa, 
ballondag’i’ molekulalar sani’ N = vN
A
= 100 mol · 6·10
23
1/mol = 6·10
25
boladi’.
Molyarli’q massa
I’qti’yali’ zatti’n’ 1 mol massasi’n biliw de u’lken ihmiyetke iye.
1 mol zatti’n’ massasi’ molyarli’q massa dep ataladi’ ha’m M 
ha’ribi menen belgilenedi. 
Molyarli’q massasi’ni’n’ tiykarg’i’ wo’lshew birligi – kg/mol.
Zatti’n’ molyarli’q massasi’ woni’n’ sali’sti’rmali’ molekulali’q mas-
sasi’ arqali’ ani’qlanadi’. Mi’sali’, uglerod ushi’n M
r
(C) = 12 m.a.b., 
M(C) = 12 g/mol = 0,012 kg/mol, vodorod ushi’n M
r
(H
2
) = 2 m.a.b., 
M(H
2
) = 2 g/mol = 0,002 kg/mol, suw ushi’n M
r
(H
2
O) = 18 m.a.b., 
M(H
2
O) = 18 g/mol = 0,018 kg/mol.
Molyarli’q massa menen Avogadro turaqli’si arasi’nda to’mendegidey 
baylani’sqan:
M = m
0
N
A
,
bunda m
0
– berilgen zatti’n’ 1 molekulasi’ni’n’ massasi’.
Ali’ng’an v mug’dardag’i’ zatti’n’ m massasi’n tabi’w mu’mkin:
m = m
0
N = m
0
vN
A
yamasa m = vM.
Mi’sali’, 8 mol karbonat angidridi (CO
2
) gazi’ni’n’ massasi’n 
to’mendegishe yesaplaw mu’mkin: m = vM = (8 · 0,044) kg = 0,352 kg.
Birdey temperatura ha’m basi’mda ha’r qanday gazdi’n’ 1 mol mug’dari’ 
birdey ko’lemdi iyeleydi. Bul Avogadro ni’zami’ dep ataladi’ ha’m 
to’mendegishe ta’riyiplenedi: