I(q-q). indd

1. Molekulag’a si’patlama berin’ ha’m mi’sallar arqali’ tu’sindirin’.
2. Yen’ a’piwayi’ usi’l menen molekulalar wo’lshemin qalay bahalaw mu’mkin? 
Molekulalar wo’lshemi qanshag’a ten’?
3. Molekulalar koncentraciyasi’ dep qanday sha’mag’a ayti’ladi’?
4. Gaz, suyi’q ha’m qatti’ zatlardi’n’ molekulalari’ni’n’ koncentraciyalari’ 
qanday ta’rtipte boladi’?
5. Zat molekulalari’ni’n’ massasi’ qanshag’a ten?
6. Massani’n’ atom birligi yetip qanday sha’ma ali’ng’an?
7. Sali’sti’rmali’ molekulali’q massa dep qanday sha’mag’a ayti’ladi’? Zatlardi’n’ 
sali’sti’rmali’ molekulali’q massasi’n qalay ani’qlaw mu’mkin?
1. 8 litr i’di’sta 2,4·10
24 
gaz molekulasi’ bar. Gaz molekulalari’ koncentraciyasi’n 
yesaplan’.
2. Mineral suwdi’n’ koncentraciyasi’ 3,7·10
28
m
-3
bolsa, 1 litr i’di’stag’i’ mineral 
suwda neshe molekula bar?
3. Suw molekulasi’ni’n’ 1 massasi’ 3·10
-26 
kg. 1 sm
3
suwda neshe molekula 
bar?
6
Molekulyar fi zika ha’m termodinamika tiykarlari’

---

11
4. Uglerod atomi’ni’n’ massasi’n 2·10
-26
kg g’a ten’ dep ali’p, 1 kg ko’mir 
(uglerod)de neshe atom bar yekenligin yesaplan’.
3-§. ZATTI’N’ MUG’DARI’. MOLYARLI’Q MASSA
Zatti’n’ mug’dari’. Avogadro turaqli’si’
Ali’ng’an zatti’n’ mug’dari’ 12 g uglerod (
12
C) mug’dari’ menen 
sali’sti’ri’ladi’. Sol maqsette zatti’n’ mug’dari’ (v) dep atalatug’i’n arnawli’ 
fi zikali’q sha’ma kirgizilgen. Zatti’n’ mug’dari’ni’n’ birligi yetip mol qabi’l 
yetilgen.
1 mol – zatti’n’ wondag’i’ molekulalar sani’ 12 g uglerodtag’i’ 
atomlar sani’na ten’.
Mol menen bir qatarda kmol de qollani’ladi’: 1 kmol=10 mol.
Zatti’n’ 1 mol mug’dari’ndag’i’ gramlarda ali’ng’an massasi’ni’n’ san 
mug’dari’ usi’ zatti’n’ molekulyarli’q massasi’na ten’ boladi’. Mi’sali’:
1 mol uglerod (C) ti’n’ massasi’: m = 12 g, sebebi M
r
(C) = 12 m.a.b.
1 mol vodorod (H
2
) ti’n’ massasi’: m = 2 g, sebebi M
r
(H
2
) = 2 m.a.b.
1 mol kislorod (O
2
) ti’n’ massasi’: m
=
32 g, sebebi M
r
(O
2
)
=
32 m.a.b.
1 mol suw (H
2
O) di’n’ massasi’: m
=
18 g, sebebi M
r
(H
2
O)
=
18 m.a.b.
Ali’ng’an zatti’n’ 1 mol mugdari’ndag’i’ molekulalar sani’ birdey 
boladi’. Mi’sali’, 2 g (1 mol) H
2
tag’i da, 32 g (1 mol) O
2
tag’i’ da mole-
kulalar sani’ 6,02·10
23
ti quraydi’. Bul san italiyali’ ilimpaz A.Avogadro 
(1776–1856) hu’rmetine Avogadro turaqli’si’ dep ataladi’ ha’m N
A
menen 
belgilenedi: