I(q-q). indd

Bolcman turaqli’si’ gaz molekulalari’ni’n’ 
wortasha kinetikali’q energiyasi’ ha’m gaz 
temperaturasi’ arasi’nda wo’tiw koeffi cientin 
ko’rsetedi.
Ideal gaz molekulyar-kinetikali’q teoriyasi’ni’n’ 
tiykarg’i’ ten’lemesin E
k
worni’na (2) ko’r-
setpe qoyi’lsa, ideal gaz basi’mi’ni’n’ temperatura arqali’ 
(2)
2
3
p =
nE
k
−
9-su’wret
−
3
2
E
k
= kT,
–
I bap. Zatti’n’ du’zilisinin’ molekulyar-kinetikali’q teoriyasi’ tiykarlari’

---

18
ko’rsetpesi kelip shi’g’adi’:
Ideal gazdi’n’ basi’mi’ gaz molekulalari’ni’n’ koncentraciyasi’ 
ha’m temperaturag’a tuwra proporcional.
1. Temperatura degen ne? Temperatura so’zi qanday ma’nisti bildiredi?
2. Ji’lli’li’q ten’ salmaqli’li’g’i dep qanday qubi’li’sqa ayti’ladi’?
3. Si’napli termometrdin islew printsipin tu’sindirin.
4. Absolut nol temperaturani’n’ fi zikali’q ma’nisi neden ibarat?
5. Celsiy ha’m Kelvin shkalalari’ni’n’ birewinen yekinshisine wo’tiw formulasi’ 
qalay ko’rsetiledi?
6. 9-su’wrettegi Celsiy ha’m Kelvin shkalalari’ arasi’ndag’i’ qatnasti’ analiz 
yetip berin’.
7. Temperatura ha’m molekulalardi’n’ wortasha kinetikali’q energiyasi’ni’n’ 
bir yekenligin tiykarlap berin’.
8. Bolcman turaqli’si’ni’n’ fi zikali’q ma’nisi neden ibarat?
9. Molekulyar-kinetikali’q teoriyasi’ni’n’ tiykarg’i’ ten’lemesinin’ temperaturag’a 
baylani’sli’ formulasi’ qalay ko’rsetiledi?
1. To’mendegi Celsiy shkalalari’nda ko’rsetilgen temperaturalardi’ Kelvin 
shkalalari’nda ko’rsetin’: 0°C, 27°C, 100°C, 127°C, 300°C, 727°C, 1000°C, 
–73°C, –173°C, –200°C, –273°C.
2. To’mendegi Kelvin shkalalari’nda ko’rsetilgen temperaturalardi’ Celsiy 
shkalalari’nda ko’rsetin’: 0 K,
73
K, 273 K, 300 K, 773 K, 1000 K, 2000 K.
3. I’di’stag’i’ 27°C temperaturadag’i’ gaz qi’zdi’ri’li’p, temperaturasi’ 327°C 
g’a jetkerildi. Bunda gaz molekulalari’ni’n’ i’di’sti’n’ diywali’na ta’sir 
yetetug’i’n basi’mi’ qalay wo’zgeredi?
4. I’di’stag’i’ gaz molekulalari’ni’n’ koncentraciyasi’ 3·10
26
m
-3
ne ten’. 0°C da 
gaz molekulari’nin’ i’di’s diywali’na beretug’i’n basi’mi’n ani’qlan’.
5. Normal jag’dayda atmosfera basi’mi’ 10
5
Pa, temperaturasi’ 0°C dep ali’nadi’. 
Bunday normal jag’dayda hawadag’i’ molekulalardi’n’ koncentraciyasi’ 
qansha boladi’?
Azanda, tu’ski waqi’tta ha’m keshquri’n hawa temperaturasi’n wo’lshen’. 
Wo’lshew na’tiyjelerin Celsiy ha’m Kelvin shkalalari’nda ko’rsetin’.