I(q-q). indd

1. Du’nyani’n’ mexanikali’q qubi’li’s’i’ qanday elementlerden du’zilgen?
2. Du’nyani’n’ mexanikali’q h’am elektromagnitlik qubi’li’slari’ arasi’ndag’i’ 
parqi’ neden ibarat?
3. Du’nyani’n’ jalg’i’z fi zikali’q qubi’li’si’ haqqi’nda nelerdi bilesiz?
48-§. FIZIKA HA’M TEXNIKANI’N’ RAWAJLANI’WI’. 
O’ZBEKISTANDA FIZIKA TARAWI’NDAG’I’ IZERTLEWLER
Fizika ha’m texnikani’n’ rawajlani’wi’
Ayyemgi zamanlarda tas qurallar, keyinirek woq jay, i’laydan islengen 
i’di’slar, tas balta ha’m mi’s qurallar payda boldi’. B.e.sh. 3–4 ji’lli’qta 
jezden (latun) islengen miynet qurallari’ payda boldi’. Keyinirek temirden 
paydalani’wg’a wo’tildi. Diyqanshi’li’q rawajlani’p baslag’annan keyin, 
suw shi’g’ari’wshi’ quri’lmalari’ ha’m jerdi aydawshi’ qurallar payda boldi’. 
Quri’li’sta tu’rli ju’k ko’teriw richaglari’ woylap tabi’ldi’. Adamlar terektin’ 
denesinen qayi’q islep, suwda ju’ze basladi’. Keyinirek jelkenli kemeler 
payda boldi’. Toqi’mashi’li’q ha’m wo’nermentshilik rawajlana basladi’.
XV–XVI a’sirlerge kelip domna pechleri quri’ldi’. A’skeriy texnikada 
woq ati’w qurallari’, mashina ha’m mexanizmler payda boldi’. XVIII 
a’sirdin’ aqi’ri’nda puw mashinasi’ ha’m toqi’mashi’li’q mashinalari’ 
islep shi’g’i’ldi’. XIX a’sirde baspa mashina, telegraf apparati’, fotografi y, 
ishki jani’wshi’ dvigateli, radio, telefon kino- matografi ya, avtomobil islep 
shi’g’i’ldi’, a’skeriy texnika, temir jol transporti’ rawajlandi’.
Fizika ha’m texnika XX a’sir dawami’nda rawajlandi’. Elektr energiyasi’n 
islep shi’g’ari’w ha’m wonnan paydalani’w ken’ ko’lemde a’melge asti’, 
elektr energiyasi’ barli’q tarawlarg’a kirip bardi’. Mashinasazli’q, aviaciya, 
atom texnikasi’, kibernetika ha’m yesaplaw texnikasi’, elektronika, tele-
videnie, raketa, avtomatika, kosmonavtika, xabar texnologiyasi’ ha’m basqa 
tarawlar joqari’ da’rejede rawajlandi’. Sanaat, awi’l xojali’g’i’, xi’zmet 
ko’rsetiw, pa’n, ag’arti’wshi’li’q, ma’deniyat, sport, quri’li’s, transport, 
baylani’s, energetika ha’m basqa tarawlar texnikani’n’ jetiskenlikleri menen 
qurallandi’ri’ldi’.
XXI a’sirde axborot texnologiyasi’, biofi zika ha’m nanotexnologiya 
tarawlari’nda ulli’ ashi’li’wlardi’n’ boli’wi’ boljanbaqta.