I(q-q). indd

1 kilogramm zatti’n’ temperaturasi’n 1 K g’a ko’beytiw ushi’n 
wog’an beriliw kerek bolg’an ji’lli’li’q mug’dari’ usi’ zatti’n’ 
sali’sti’rmali’ ji’lli’li’q si’yi’mli’li’g’i’ dep ataladi’ ha’m c 
ha’ribi menen belgilenedi.
Ta’riyiplewge qarag’anda, sali’sti’rmali’ ji’lli’li’q si’yi’mli’li’g’i’ c 
to’mendegishe ko’rsetiledi: 
bunda Q – zatqa berilgen ji’lli’li’q mug’dari’, m – zatti’n’ massasi’, 
T
1
ha’m T
2
– zatti’n’ aldi’ng’i’ ha’m keyingi temperaturalari’.
Sali’sti’rmali’ ji’lli’li’q si’yi’mli’li’g’i’ni’n tiykarg’i’ wo’lshew birligi: 
1 Dj/kg·K. 
(3) formuladan m massali’ zatqa berilgen ji’lli’li’q mug’dari’n
to’mendegishe ko’rsetiw mu’mkin:
Q = cm(T
2
– T
1
). (4)
Zat qi’zg’anda T
2
> 
T
1 
ha’m Q > 0 boladi’. Bunda dene si’rtqi’ zat-
lardan ji’lli’li’q aladi’. Suwi’g’anda bolsa, T
2
< T
1
ha’m Q < 0 boladi’. 
Bul jag’dayda zat si’rtqi’ zatlarg’a ji’lli’li’q beredi.
T
2
– T
1
= t
2
– t
1
bolg’ani’ ushi’n ma’selelerdi sheshiwde (l)–(4) 
(1)
,
C
=
T
2
− T
1
Q
Molekulyar fi zika ha’m termodinamika tiykarlari’

---

29
kg·K
Dj
№
Zat
  с, с, № Zat  с, с,
kg·K
Dj
kg·K
kal
kg·K
kal
formulalardag’i’ temperaturani’n’ Kelvin shkalasi’ worni’na Celsiy 
shkalasi’n qollani’w mu’mkin.
Ayi’ri’m zatlardi’n’ 25°C ha’m normal basi’m (1 atm.)dag’i’ sali’sti’rmali’ 
ji’lli’li’q si’yi’mli’li’g’i 1-kestede keltirilgen.
1-keste
1 Alti’n 120 
28,8 
10 Polat 
460 
110
2 Oorg’asi’n 130 
31,2 
11 Shovr’n 540 
130
3 Si’nap 
140 
33,6 
12 Shiyshe 840 
202
4 Oalayi’ 230 
55,2 
13 Gerbish 880 
211
5 Gumis 
230 
55,2 
14 Alyuminiy 
890 
214
6 Mi’s 
380 
91,2 
15 Ag’ash 1300 312
7 Cink 
400 
96 
16 Muz (0°C) 
2100 504
8 Latun (jez) 400 
96 
17 Spirt 
2400 576
9 Temir 
450 
108 
18 Suw 
4200 1000