I(q-q). indd

1. I’g’allani’w ha’m ig’allanbaw qubi’li’slari’ dep qanday qubi’li’sqa ayti’ladi’?
2. Suyi’qli’qti’n’ dene betin i’g’allawi’ ha’m ig’allamawi’ nege baylani’sli’?
3. Ne sebepten gaz ha’m u’yrekler suwdan qurg’aq shi’g’adi?
4. Kapillyarli’q qubi’li’s dep qanday qubi’li’sqa ayti’ladi’?
ρgr
2
σ
h
=
.
32-suwret
б
a
Molekulyar fi zika ha’m termodinamika tiykarlari’

---

55
5. Toli’q ig’allani’wshi’ suyi’qli’qti’n’ kapillyarda ko’teriliw ba’lentligi ha’m 
toli’q i’g’allanbawshi’ suyi’qli’qti’n’ to’menlew shuqi’rli’g’I’ formulasi’ qalay 
ko’rsetiledi?
6. Ne sebepten imaratti’n’ fundamenti betonnan sali’n’ip, gerbish bolsa woni’n’ 
u’stine teriledi?
1. 0,1 mm radiusli’ kapillyarda suw qanday biyiklikke ko’teriledi? Usi’ ha’m 
keyingi ma’selelerde 6-kesteden paydalani’n’ ha’m g = 10 m/s
2
dep yesaplan’.
2. Kapillyarda spirt 22 mm biyiklikke ko’terildi. Kapillyardi’n’ radiusi’n tabi’n’. 
Spirttin’ ti’g’i’zli’g’i’ 800 kg/m
3
qa ten’.
3. Radiusi’ 1 mm bolg’an kapillyar i’di’stag’i’ si’napqa bati’ri’ldi’. Kapillyardag’i’ 
si’nap qa’ddi i’di’stag’i’ si’nap qa’ddinen qansha to’menleydi? Si’napti’n’ 
ti’g’i’zli’g’i’ 13600 kg/m
3
qa ten’.
III BAP BOYI’NSHA KEREKLI JUWMAQLAR
● 
Suyi’qli’qti’n’ molekulalari’ gazdi’n’ molekulalari’ si’yaqli’ yerkin ta’rtipsiz 
qozg’ala almaydi’. Tek puwlani’w procesinde suyi’qli’q betinen ayi’ri’m 
molekulalar g’ana ushi’p shi’g’adi’.
● 
Betkerim suyi’qli’qti’n’ bet qatlami’ndag’i’ molekulalardi’n’ suyi’qli’q ishine 
bag’darlang’an ku’shlerdin’ bar yekenligi sebepli payda boladi’.
● 
Betkerim ku’shi to’mendegi formula menen ani’qlanadi’: F = 
σl
.
● 
Qatti’ dene betinin’ qasi’nda suyi’qli’q betinin’ iyrekleniwine sebep bolatug’i’n 
qubi’li’s i’g’allani’w yamasa i’g’allanbaw qubi’li’si dep ataladi’.
● 
Suyi’qli’q ha’m qatti’ dene molekulalari arasi’ndag’i’ tarti’si’w ku’shleri 
suyi’qli’q molekulalari’ni’n’ wo’z ara tarti’si’w ku’shlerinen u’lken bolsa, 
suyi’qli’q qatti’ denenin’ betin i’g’allaydi’.
● 
Suyi’qli’q ha’m qatti’ dene molekulalari’ arasi’ndag’i’ tarti’si’w ku’shleri 
suyi’qli’q molekulalari’ni’n’ wo’z ara tarti’si’w ku’shlerinen kishi bolsa, 
suyi’qli’q qatti’ denenin’ betin i’g’allamaydi’.
● 
Suyi’qli’qti’n’ jin’ishke nayshalarda – kapillyarda ken’ i’di’stag’i’ qa’ddine 
sali’sti’rg’anda ko’teriliwi yamasa pa’seyiwi kapillyarli’q qubi’li’s dep ataladi’.
● 
Toli’q ig’allani’wshi’ suyi’qli’qti’n’ kapillyarda ko’teriliw ba’lentligin yamasa 
toli’q i’g’allanbawshi’ suyi’qli’qti’n’ pa’seyiwshi shuqi’rli’g’i’n to’mendegi 
formula menen ani’qlaw mu’mkin: