I(q-q). indd

ku’shlerinen kishi bolsa, suyi’qli’q qatti’ 
dene betin i’g’allamaydi’. 
Bunday jag’dayda suyi’qli’q betinin’ qatti’ dene 
betine tiyip turg’an jeri 30-a, su’wrette ko’rsetilgen 
29-su’wret
b
a
d
Molekulyar fi zika ha’m termodinamika tiykarlari’

---

53
formani’ aladi’. Mi’sali’, si’nap shiyshe betin 
i’gallamaydi’. Shiysheli menzurkag’a sali’n’g’an 
si’nap i’di’s diywallari’n i’g’allamaydi’ (30-b, 
su’wret). Si’nap ayna betine tami’zi’lsa, wol jayi’li’p 
ketpeydi (30-d, su’wret).
Bir suyi’qli’q bir dene betin i’g’allasa, basqasi’n 
i’g’allamawi’ mu’mkin. Mi’sali’, suw shiyshe betin 
i’g’allasa, parafi n betin i’g’allamaydi’. Si’nap bolsa 
shiyshe betin i’g’allamasa, tegis metall betin i’g’allaydi’.
Sabi’n yeritpesi denemizdi i’g’allaydi’. Sol sebepli sabi’n menen 
juwi’nami’z. G’az ha’m u’yreklerdin’ denesi ja’ne pa’rleri suwdan 
shi’qqani’nda qup-qurg’aq boli’wi’n bilesiz. Sebebi wolardi’n’ denesin 
ha’m parlerin suw aytarli’qtay i’g’allamaydi’.
I’g’allani’w qubi’li’si u’lken a’meliy a’hmiyetke iye. Tiykari’nan 
i’g’allani’w qubi’li’si’nan jelimlew, kepserlew, qalayi’law, zatlar-
di’ boyaw, detallardi’ maylawda paydalani’ladi’. Suwda ha’r tu’rli 
i’g’allani’wi’na tiykarlani’p, taw ji’ni’slari’nan metall rudasi’n aji’rati’p 
ali’wg’a qollani’ladi’. Bunda taw ji’ni’slari’ maydalani’p 0,1-0,01 mm 
wo’lshemdegi untaq hali’na keltiriledi. Woni’ may qosi’lg’an suwg’a 
sali’p shayqati’lg’anda kobik payda boladi’. Maydi’n’ juqa perdesi menen 
woralg’an ko’biksheler may menen i’g’allang’an metall da’neshelerine 
an’sat g’ana jabi’si’p, wolardi’ joqari’g’a koteredi. Kereksiz ji’ni’slar bolsa 
i’di’sti’n’ tu’bine sho’gedi.
Kapillyarli’q qubi’li’slar
Suyi’qli’q i’g’allawshi’ yamasa i’g’allamawshi’ boli’wi’na qaramastan, 
i’di’sti’n’ diywallari’ qasi’nda suyi’qli’qti’n’ beti iyreklenedi. I’di’sti’n’ ishi 
ju’da’ tar bolg’anda suyi’qli’q beti shetlerinin’ iyrekleniwi pu’tkil betin 
iyeleydi.
Jin’ishke shiyshe naydi’ – kapillyardi’ suyi’qli’qti’n’ ishine tu’sireyik. 
Yeger suyi’qli’q i’g’allawshi’ bolsa, kapillyar ishinde 
woni’n’ beti ko’teriledi (31-a, su’wret). Suyi’qli’q 
i’g’allamawshi’ bolg’anda bolsa kapillyardag’i’ 
suyi’qli’qti’n’ beti ken’ i’di’stag’i’ suyi’qli’q betinen 
to’mende boladi’ (31-b, su’wret).