I(q-q). indd

Molekulyar fi zika ha’m termodinamika tiykarlari’

---

51
yetedi? Si’mdi’ 3 sm ge ko’shiriw ushi’n qansha jumi’s wori’nlani’wi’ kerek?
3. Suw betinde turg’an 4 sm li shi’rpi’ sho’bin qozgalti’w ushi’n wog’an qanday 
ku’sh penen ta’sir yetiw talap yetiledi?
16-§. SUYI’QLI’QTI’N’ BETKERIMLIK KOEFFICIENTIN 
ANI’QLAW
(Laboratoriyali’q jumi’s)
Kerekli a’sbaplar: sezgir dinamometr, shtativ, u’shmu’yeshlik, kvadrat ha’m 
shen’ber formasindag’i’ si’mlar, suw sali’ng’an i’di’s, 
si’zg’i’sh, shtangencirkul.
Usi’ laboratoriya jumi’si’nda wo’lshew ani’qli’g’i’ joqari’ bolg’an 
arnawli’ dinamometrden paydalani’ladi’. 
Jumi’sti’ wori’nlaw ta’rtibi
1. Dinamometrdi joqari’ saqi’ynasi’nan shtativke wornati’n’.
2. Si’zg’i’shti’n’ ja’rdeminde u’shmu’yeshlik formasi’ndag’i’ si’mni’n’ 
perimetri l di wo’lshen’.
3. Dinamometrdin’ to’mengi saqi’ynasi’na 
u’shmu’yeshlik formasi’ndag’i’ si’mdi’ ilin’ ha’m 
si’mni’n’ awi’rli’q ku’shi F
1
di wo’lshen’.
4. I’di’stag’i’ suwdi’ ko’terip, dinomometrge 
asi’lg’an si’mg’a tiygizin’.
5. I’di’sti’ a’stelik penen to’menge qarap 
ji’lji’ti’p, si’mni’n’ yeritpeden u’ziliwi da’wirindegi 
dinamometrdin’ ko’rsetiwi F
2
di jazi’p ali’n’.
6. F = F
2
– F
1
formuladan betkerimlik ku’shin 
tabi’n’.
7. σ = F/l formulasi’ ja’rdeminde suyi’qli’qti’n’ 
betkerimlik koeffi cientin yesaplan’.
8. Ta’jiriybeni to’rtmu’yeshlik ha’m shen’ber 
formasindag’i’ si’mlarda da wori’nlan’, σ
2
ha’m 
σ
3
ti’ yesaplan’. σ
wort
= (σ
1
+ σ
2
+ σ
3
)/3 formulasi 
ja’rdeminde betkerimlik koeffi cientinin’ wortasha 
ma’nisin yesaplan’.