I(q-q). indd

Denenin’ fizikali’q qa’siyetleri woni’n’ 
bag’darlari’na baylani’sli’g’i’ anizotro-
piya dep ataladi’. 
Kristall deneler anizotrop qa’siyetke iye.
Grek tilinde anizos – birdey yemes, tropos – 
bag’dar degen ma’nislerdi bildiredi.
Molekulyar fi zika ha’m termodinamika tiykarlari’

---

59
35-su’wret
Metall bo’lekshesi ju’da’ kop mayda kristallshalardan ibarat. Metall 
quyi’wda bunday kristallshalar bir-birine sali’sti’rg’anda ta’rtipsiz jaylasi’p 
qaladi’. Soni’n’ ushi’n bunday metallardi’n’ fi zikali’q qa’siyetleri barli’q 
bag’darlarda birdey boladi’.
Bir-birine sali’sti’rg’anda ta’rtipsiz halda ko’p kristallardan 
du’zilgen dene polikristall dep ataladi’.
Lati’n tilinde poli so’zi ko’p degen ma’nisti bildiredi. Mi’sali’, qati’p 
qalg’an duz bo’lekshesi ha’m shaqmaq qant polikristallar boli’p yesap-
lanadi’. Wolar mayda kristallardan quralg’an. Sanaat, quri’li’s, energe-
tika, baylani’s ha’m basqa tarawlarda tiykari’nan polikristall hali’ndag’i’ 
wo’nimler isletiledi.
Yeger dene taza kristalldan ibarat bolsa, bunday dene 
monokristall dep ataladi’.
Lati’n tilinde mono so’zi bir degen ma’nisti bildiredi.
Mi’sali’, mayda as duzi’, qumsheker bo’leksheleri monokristallar boli’p 
yesaplanadi’. Ayi’ri’m maqsetlerde, mi’sali’, elektronika tarawlari’nda mo-
nokristallar ken’ qollani’ladi’. Buni’n’ ushi’n arnawli’ usi’llar ja’rdeminde 
monokristall wo’siriledi. Suyi’lti’ri’lg’an qumshekerdi wo’siriw arqali’ 
tayarlang’an nabat monokristall boli’p yesaplanadi’.
Monokristall anizotrop qa’siyetine iye boladi’.
Amorf deneler
Kristallardan ayi’rmashi’li’g’i’ amorf denelerde atom (molekula)lar 
belgili ta’rtipte jaylasqan yemes (35-su’wret). Shiyshe, smola, plastmas-
salardi’ amorf denelerge mi’sal yetip keltiriw mu’mkin.