I(q-q). indd

22-§. PUWLANI’W HA’M KONDENSACIYA. QAYNAW
Puwlani’w
Zatti’n’ suyi’q yamasa qatti’ agregat hali’nan gaz ta’rizli 
hali’na wo’tiwi puwlani’w dep ataladi’. 
Zatti’n gaz hali’na wo’tiwi woni’n’ yerkin betinde puw payda boli’wi’ 
menen ju’z beredi. Biz aldi’n suyi’qli’qti’n’ puw hali’na wo’tiwin ko’rip 
shi’g’ami’z.
Ha’r qanday temperaturada suyi’qli’q ishinde molekulalar arasi’nda 
kinetikali’q energiyasi’ u’lken bolg’an molekulalar tabi’ladi’. Wolar basqa 
molekulalardi’n’ tarti’si’w ku’shlerin jen’ip, suyi’qli’qti’n’ si’rtqi’ qatlami’n 
«jani’p wo’tip» ushi’p shi’g’i’w’i ha’m gaz hali’na wo’tiwi mu’mkin.
Temperatura ko’terilgende puwlani’w ku’sheyedi. Suyi’qli’qtin tempera-
turasi’ ha’m yerkin beti qansha u’lken bolsa, puwlani’w sonsha tez boladi’.
Puwlani’w procesinde u’lkenirek energiyali’ molekula basqa 
molekulalardi’n’ tarti’si’w ku’shin jen’ip, kinetikali’q energiyasi’ yesabi’nan 
si’rtqa shi’g’ip ketedi. Buni’n’ menen molekula jumi’s wori’nlaydi’. 
U’lkenirek energiyali’ molekulani’n’ si’rtqa shi’g’ip ketiwi na’tiyjesinde 
suyi’qli’qti’n’ ishki energiyasi’ azayadi’. Sol sebepli puwlang’anda 
suyi’qli’q suwi’ydi’.
Puwlani’wda suyi’qli’q temperaturasi’ni’n’ wo’zgermeytug’i’nli’g’i’ 
ushi’n wog’an si’rttan ji’lli’li’q berip turi’w kerek boladi’. Bul berilip 
turi’li’wi’ kerek bolg’an ji’lli’li’q mug’dari’n puwlani’w ji’lli’lig’i dep 
ataladi’.
Wo’zgermeytug’i’n temperaturada 1 kg suyi’qli’qti’ toli’ 
puwg’a aylandi’ri’w ushi’n za’ru’r bolg’an ji’lli’li’q mug’dari’ 
sali’sti’rmali’ puwlani’w ji’lli’li’g’i’ dep ataladi’ ha’m r ha’ribi 
menen belgilenedi.
Ta’riyipke ko’re, m massali’ zatti’n’ sali’sti’rmali’ puwlani’w ji’lli’li’g’i’ 
to’mendegishe ta’riyiplenedi:
bunda Q
p
– wo’zgermeytug’i’n temperatura suyi’qli’qti’ puwg’a aylandi’ri’w 
ushi’n za’ru’r bolatug’i’n ji’lli’li’q mug’dari’. r tiykari’nan Dj/kg, kDj/kg, 
kal/g, kkal/kg birliklerinde wo’lshenedi.
Suyi’qli’q temperaturasi’ni’n’ ko’beyiwi menen puwlani’w ji’lli’lig’i 
azayi’p bari’p, belgili temperaturada no’lge ten’ boladi’. Bul temperatura