I(q-q). indd

Suyi’qli’qti’n’ pu’tin ko’lemi boylap puw payda boli’w procesi 
qaynaw dep ataladi’.
Qaynaw waqti’nda suyi’qli’qti’n’ pu’tkil ko’lemindegi tempera-
tura ten’lesedi ha’m wol intensiv tu’rde puwlanadi’. Suyi’qli’q qaynap 
baslag’anda wonin’ temperaturasi’ni’n’ joqari’lawi’ toqtaydi’. Woni’n’ pu’tin 
ko’leminde ko’biksheler payda boladi’. Bul temperature suyi’qli’qti’n’ 
qaynaw temperaturasi’ deb ataladi’.
Qaynaw temperaturasi’ ha’r tu’rli suyi’qli’qlar ushi’n tu’rlishe boladi’. 
Mi’sali’, normal jag’dayda spirt 78°C da, suw 100°C da, si’nap 357°C da 
qaynaydi’.
Si’rtqi’ basi’m qansha joqari’ bolsa, qaynaw temperaturasi’ sonsha jo-
qari’ boladi’. Mi’sali’, ishindegi basi’m 16 atmosferag’a ten’ bolg’an puw 
qazani’nda suw 200°C da qaynamaydi’. Medecinada xirurgiyali’q a’sbaplari’, 
41-su’wret
40-suwret
Molekulyar fi zika ha’m termodinamika tiykarlari’

---

73
baylawshi’ materiallar ha’m sog’an uqsaslardi’ zi’ynsi’zlandi’ri’w ushi’n 
wolar joqari’ basi’mda qaynati’ladi’.
Si’rtqi’ basi’mni’n’ to’menlewi menen bolsa suyi’qli’qti’n’ qaynaw tem-
peraturasi’ to’menlep baradi’. Mi’sali’, tawdi’n’ 5 km biyikliginde atmos-
fera basi’mi’ to’menirek bolg’ani’ ushi’n suw 84°C da qaynaydi’. Bunday 
temperaturada suw ha’r qanday qaynati’lsada, wog’an sali’ng’an go’sh 
pispeydi. Woni’ pisiriw ushi’n i’di’s germetikali’q bekitilip qaynati’li’wi’ 
kerek.
1. Puwlani’w dep qanday proceske ayti’ladi’? Wol qalay a’melge asi’ri’ladi’?
2. Kondensaciya procesinin’ qanday boli’wi’n tu’sindirip berin’.
3. Qanday puw toyi’nbag’an puw boladi’?
4. Toyi’ng’an puw dep qanday haldag’i’ puwg’a ayti’ladi’?
5. Qanday halda puwdi’n’ basi’mi’ toyi’ng’an boladi’?
6. Suyi’qli’qti’n’ qaynaw procesi qalay ju’z beriwin tu’sindirip berin’.
7. Suyi’qli’qti’n’ qaynaw temperaturasi’ si’rtqi’ basi’mg’a qalay baylani’sli’?
Kolbadag’i’ suwdi’n’ isip baslawi’nan qaynag’ang’a shekemgi suwdi’n’ ishinde 
bolatug’i’n procesin baqlan’. Bunda ko’bikshelerdin’ payda boli’wi’, u’lkeyiwi, 
ko’teriliwi, jari’li’wi’ ha’m puwlani’wi’na itibar berin’.