I(q-q). indd

Wo’zinin’ suyi’qli’g’i menen dinamikali’q ten’ salmaqli’qta bolg’an 
puw toyi’ng’an puw dep ataladi’. Bunday jag’daydag’i suyi’qli’q 
u’stindegi basi’m toyi’ng’an puwdi’n’ basi’mi’ deb ataladi’.
Berilgen temperaturada puwdi’n’ basi’mi’ (ha’m ti’g’i’zli’g’i’) toyi’ni’w 
puwi’ basi’mi’nan (ti’g’i’zli’g’i’nan) ko’beymeydi. Suyi’qli’q temperatu-
rasi’ joqari’lap barg’anda toyi’ng’an puw basi’mi’ da joqari’laydi’.
39-su’wret
a
b
V bap. Zatti’n’ agregat hali’ni’n’ wo’zgeriwi

---

72
Qaynaw
Har qanday jag’dayda suyi’qli’q ishindegi ko’zge 
ko’rinbeytugi’n hawa ko’biksheleri payda boladi’. 
Suyi’qli’qti’n’ u’stindegi si’yaqli’ puw ko’biksheleri ishin-
de de suyi’qli’q puwlari’ payda boladi’. Suyi’qli’q, mi’sali’ 
suw temperaturasi’ ko’terilip barg’anda ko’bikshelerdegi 
puwdi’n’ basi’mi’ da joqari’lap baradi’ ha’m ko’biksheler 
u’lkeyedi. U’lkeygen ko’biksheler Arximet kushinin’ 
ta’sirinde joqari’g’a umti’ladi’.
Suwdi’n’ joqarg’i’ qatlamlari’ i’di’sti’n’ tu’bine 
qarag’anda jeterli da’rejede yele qi’zi’p u’lgermegeni 
ushi’n ko’bikshelerdegi puwdi’n’ belgili bir bo’legi 
kondensaciyalanadi’ (40-su’wret). Bul qubi’li’s suwdi’n’ 
qaynawi’ aldi’ndag’i’ wo’zine ta’n dawi’s shi’g’ari’wi’nda 
ko’rinedi.
Ji’lli’li’q berilip ati’rg’anda suwdi’n’ tu’bindegi 
suyi’qli’q temperaturasi’ yen’ joqari’ boladi’. Suwdi’n’ 
sol jerindegi temperaturasi’ qaynaw temperaturasi’na jetkende woni’n 
joqari’lawi’ toqtaydi’. Bunnan keyingi berilip ati’rg’an ji’lli’li’q mug’dari’ 
i’di’sti’n’ tu’bindegi suyi’qli’qta kobikshelerdi payda yetiwge ha’m suwdi’n’ 
joqari’ bo’limindegi temperaturani’ joqari’lati’wg’a jumsaladi’.
Belgili waqi’ttan keyin suyi’qli’qti’n’ pu’tin koleminde 
temperature 
ten’lesedi. Ko’terilip ati’rg’an ko’biksheler yendi kishi’reymeydi. Wolar 
betine shi’g’ip jari’li’p, hawag’a puw tarqatadi’ (41-su’wret).