I(q-q). indd

1. Yeriw dep qanday proceske ayti’ladi’?
2. Yeriw temperaturasi’ dep qanday temperaturag’a ayti’ladi’? 
3. Yeriw ji’lli’lig’i dep qanday ji’lli’li’qqa ayti’ladi’? 
4. 37-su’wrette ko’rsetilgen grafi kti analiz yetip berin’.
21-§. ZATTI’N’ SALI’STI’RMALI’ YERIW JI’LLI’LI’G’I’. 
AMORF DENELERDIN’ YERIWI HA’M QATI’WI’
Zatti’n’ sali’sti’rmali’ yeriw ji’lli’lig’i’
Yeriw temperaturasi’nda 1 kg kristall zatti’ sonday tem-
peraturali’ suyi’qli’qqa aylandi’ri’w ushi’n kerek bolatug’i’n 
ji’lli’li’q mug’dari’ zatti’n’ sali’sti’rmali’ yeriw ji’lli’li’g’i dep 
ataladi’ ha’m 
λ
 menen belgilenedi.
V bap. Zatti’n’ agregat hali’ni’n’ wo’zgeriwi

---

68
Ta’riypine qarag’anda, m massali’ zatti’n’ sali’sti’rmali’ yeriw ji’lli’li’g’i’ 
to’mendegishe ko’rsetiledi:
bunda Q
y
 – yeriw temperaturasi’nda zatti’ suyi’qli’qqa aylandi’ri’w ushi’n 
kerek bolatug’i’n ji’lli’li’q mug’dari’. λ tiykari’nan Dj/kg, kDj/kg, kal/g, 
kkal/kg birliklerde wo’lshenedi. 
(1) formuladan sali’sti’rmali’ yeriw ji’lli’lig’i’ λ bolg’an m massali’ 
deneni yeriw temperaturasi’nda yeritiw ushi’n kerek bolatug’i’n ji’lli’li’q 
mug’dari’n to’mendegishe ko’rsetiw mu’mkin:
                                       
Q
y
 = λm.                    (2)
Massasi 0,1 kg bolg’an qorg’asi’ndi’ yeriw temperaturasi’nda pu’tkilley 
suyi’qli’qqa aylandi’ri’w ushi’n Q
y
 = λm = 25 (kDj/kg) · 0,1 kg = 2,5 kDj 
ji’lli’li’q mug’dari’ jumsalg’an yedi (37-su’wrettegi grafi ktin’ A–В bo’limi). 
Usi’ temperaturada qorg’asi’nni’n’ suyi’q haldan pu’tkilley qatti’ halg’a 
wo’tiwi ushi’n zattan aji’rali’p shi’qqan ji’lli’li’q mug’dari’da 2,5 kDj g’a 
ten’ yedi (grafi ktin’ В–A bo’limi).