I(q-q). indd

Molekulyar fi zika ha’m termodinamika tiykarlari’

---

11
4.  Uglerod atomi’ni’n’ massasi’n 2·10
-26
 kg g’a ten’ dep ali’p, 1 kg ko’mir 
(uglerod)de neshe atom bar yekenligin yesaplan’.
3-§. ZATTI’N’ MUG’DARI’. MOLYARLI’Q MASSA
Zatti’n’ mug’dari’. Avogadro turaqli’si’
Ali’ng’an zatti’n’ mug’dari’ 12 g uglerod (
12
C) mug’dari’ menen 
sali’sti’ri’ladi’. Sol maqsette zatti’n’ mug’dari’ (v) dep atalatug’i’n arnawli’ 
fi zikali’q sha’ma kirgizilgen. Zatti’n’ mug’dari’ni’n’ birligi yetip mol qabi’l 
yetilgen.
1 mol – zatti’n’ wondag’i’ molekulalar sani’ 12 g uglerodtag’i’ 
atomlar sani’na ten’.
Mol menen bir qatarda kmol de qollani’ladi’: 1 kmol=10  mol.
Zatti’n’ 1 mol mug’dari’ndag’i’ gramlarda ali’ng’an massasi’ni’n’ san 
mug’dari’ usi’ zatti’n’ molekulyarli’q massasi’na ten’ boladi’. Mi’sali’:
1 mol uglerod (C) ti’n’ massasi’: m = 12 g, sebebi M
r
(C) = 12 m.a.b.
1 mol vodorod (H
2
) ti’n’ massasi’: m = 2 g, sebebi M
r
(H
2
) = 2 m.a.b.
1 mol kislorod (O
2
) ti’n’ massasi’: m
 
=
 
32 g, sebebi M
r
(O
2
)
 
=
 
32 m.a.b.
1 mol suw (H
2
O) di’n’ massasi’: m
 
=
 
18 g, sebebi M
r
(H
2
O)
 
=
 
18 m.a.b.
Ali’ng’an zatti’n’ 1 mol mugdari’ndag’i’ molekulalar sani’ birdey 
boladi’. Mi’sali’, 2 g (1 mol) H
2
 tag’i da, 32 g (1 mol) O
2
 tag’i’ da mole-
kulalar sani’ 6,02·10
23
 ti quraydi’. Bul san italiyali’ ilimpaz A.Avogadro 
(1776–1856) hu’rmetine Avogadro turaqli’si’ dep ataladi’ ha’m N
A
 menen 
belgilenedi: