I(q-q). indd

VIII bap. Atom ha’m yadroni’n’ du’zilisi

---

116
Yadro du’zilisini’n’ proton-neytron modeli
E. Rezerford, A. Bekkerel, Mariya ha’m Pyer Kyurilar, Iren ha’m 
Frederik Kyurilar atom yadrosi’ boyi’nsha ken’ qamrawda jumi’s ali’p 
bardi’, wolar bir qatar ximiyali’q elementlerdi ashti’. 1932-ji’li’ inglis 
fi zigi D. Chedvik wo’zinen aldi’ng’i’ ali’mlar ha’m wo’zinin’ wo’tkergen 
ta’jiriybeleri tiykari’nda atom yadrosi’nda protonnan si’rtta yag’ni’y bir 
awi’r bo’lekshe – neytron bo’lekshesi payda boli’wi’n ashti’.
Neytron zaryadsi’z bo’lekshe boli’p, n ha’ribi menen belgile-
nedi. Woni’n’ massasi’ elektron massasi’nan 1838,6 yese u’lken, 
yag’ni’y 1,673·10
-27
 kg g’a ten’.
«Neytron» so’zi «neytral», yag’ni’y «zaryadsi’z» degen ma’nisti bil-
diredi. Neytron ashi’lg’annan son’ rus fi zigi  D. Ivanenko ha’m nemis 
ali’mi’ V. Geyzenberg yadro du’zilisinin’ proton-neytron modelin usi’ndi’.