I(q-q). indd

Atom fi zikasi’ tiykarlari’

---

127
KOSMOS HAQQI’NDA 
KO’ZQARASLAR
 
Ma’kan ha’m zamanda sheksiz barli’q ha’m a’lem Kosmos dep ataladi’. 
Juldi’zlar, Quyash, woni’n’ a’tirapi’ndag’i’ planetalar, kometalar, asteroidlar, 
meteorlar ha’m basqalar Kosmos deneleri boli’p yesaplanadi’.
Kosmos deneleri ha’m wolardi’n’ sistemalanni’n’ payda boli’wi’n, 
rawajlani’wi’ ha’m du’zilisin, ko’rinbeytug’i’n ha’m haqi’yqi’y qozg’a-
li’slari’n, ximiyali’q qurami’ ha’m fi zikali’q hali’n, Kosmosti’n’ bir pu’tin 
ulu’wmali’q ni’zamlari’n astronomlar u’yrenedi. Astronom so’zi grekshe 
astron – juldi’z, nomos – ni’zam so’zlerinen kelip shi’qqan. Usi’ bo’limde 
Kosmos haqqi’nda da’slepki mag’luwmatlar menen tani’sasi’z.
Jamiyettin’ rawajlani’wi’ni’n’ ha’r bir basqi’shi’nda insaniyat Kosmosti’n’ 
belgili bir shegarasi’na shekem u’yrene alg’an. Da’slep, insan wo’zi jasap 
turg’an jerdin’ jaqi’n a’tirapi’n, aspanda ko’zge taslani’p turatug’i’n dene-
lerdi birgelikte Kosmos dep tu’singen. Jerdin’ shar si’yaqli’li’g’i’ belgili 
bolg’annan keyin worayda Jer ha’m woni’n’ a’tirapi’nda aylani’wshi’ u’lken 
aspan gu’mbezi Kosmos boli’p yesaplang’an.
Worta a’sir ha’m wonnan keyingi da’wirde Beruniy, Ulug’bek, Kopernik,