Iqtisod moliya
Download 1.81 Mb. Pdf ko'rish
|
Toshkent moliya instituti d. Tojiboeva iqtisodiyot (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Shirkat firmalari
- Mas’uliyati cheklangan firma.
- «limited»
|
Xususiy firma — ayrim shaxslarga yoki oilalarga qarashli korxona. Ular asosan o’ta
kichik va kichik biznes doirasida faoliyat ko’rsatadilar. O’rta va yirik biznesda hozirgi paytda nihoyatda kam uchraydilar. XIX asrda esa ular korxonalarning asosiy turi hisoblangan. Shirkat firmalari mulk egalarini o’z mulkini birlashtirish va tadbirkorlikdan olingan foydani qo’shgan hissasiga ko’ra baham ko’rishga asoslangan korxona. Mas’uliyati cheklanmagan firma. Uning mol-mulki sherikchilik asosida yuzaga keladi. Ularning dastlabki qo’ygan kapitali Nizom kapitali bo’lib, uning faoliyati uchun to’la huquqli sheriklar birgalikda javob beradilar. Agarda firma sinib, qarzlarni to’lash uchun aktivlari etarli bo’lmasa, qolgan qarzni to’la huquqqa ega bo’lgan ta’sischilar o’z zimmasiga oladi. Bunda uning hajmi qanchagacha bo’lishi mumkinligi ustav kapitalidagi badaliga nisbatan necha marta ko’pligi (firma nizomida belgilanadi) shartnomada ko’rsatiladi. Franchayzing (franchise — imtiyozli) firmalar — bu mayda xususiy firmalar tizimi bo’lib, u yirik firmalar qanotida ish yuritib, uning tovar markasidan ma’lum hudud va muhitda foydalanadi. Narxlarga chegirma olish va boshqa imtiyozga ega. Tovarlarni tashishda, uskunalar sotib olish, kredit olishda yordam beradi. Bu mayda firmalar yirik kompaniyalarning chakana sotuvchisi bo’lib qoladi. Venchur (venture — xatarli) firmalari — bu ilmiy izlanishlar bilan shug’ullanib, ularni ishlab chiqarishga joriy qilish bilan shug’ullanadi. Ular ishining xatari yuqori. Sababi yaratgan yangiliklari, ixtirolari bozor talabiga mos kelmasligi mumkin. Bu turdagi firmalar dastlab AQSh da vujudga kelgan, hozirgi paytda boshqa mamlakatlarda ham mavjud. Mas’uliyati cheklangan firma. Uning kapitali ham sherikchilik asosida tashkil etiladi. Uning nomi ko’rsatib turibdi — mas’uliya-ti, ya’ni majburiyati cheklangan. Bu cheklanish nizom kapitali doirasida bo’lib, bordi-yu firma sinsa, undan faqat nizom kapitaliga teng bo’lgan miqdordagina pulni undirish mumkin. To’lov majburiyatidan ortiqcha qarzni hech qanday yo’l bilan undirib bo’lmaydi. Bunday firmalar nomiga odatda «limited» so’zi qo’shiladi. U inglizcha «cheklangan» degani. Agar firmada mulk egasi sifatida sheriklar miqdori ortib ketsa, u aktsionerlik jamiyati sifatida ro’yxatdan o’tishi kerak. Hozirgi paytda firmalarning keng tarqalgan shakli Download 1.81 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|