Iqtisod nazariyasi 2-semestr 1-oraliq savollariga javoblar 15-variant

Xrapovik samarasi. Milliy bozorning to‘yinganlik darajasi. Taqchillikning
iqtisodiy tabiati va uni bartaraf qilish yo‘llari.

Milliy bozorda, oldi-sotdi jarayonida pul egalari, ya’ni talab qiluvchilar qo‘lidagi pullar tovar va xizmatlar egalariga, aksincha yaratilgan tovar va xizmatlar esa pul egalari qo‘liga o‘tishi lozim. Boshqacha aytganda tovarlar dunyosi bilan pul dunyosi qarama-qarshi oqim hosil qiladi. Buning uchun esa pul egalari sotib olmoqchi bo‘lgan tovar va xizmatlar tarkibi, miqdori, sifati hamda narxi bo‘yicha ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlar turi, miqdori, sifati hamda qiymati bilan mos tushishi lozim. Bunday moslikning qanchalik ta’minlanishi ko‘pdan-ko‘p bozor orqali aniqlanadi va tartibga solinadi. Bu moslik darajasi yalpi talab va yalpi taklif o‘rtasidagi nisbat va uning o‘zgarishi orqali aniqlanadi.
YAlpi talab va yalpi taklif o‘rtasidagi nisbatni quyidagicha ifodalash mumkin (6-chizma).

Истеъмол товарлари ижтимоий нафлилиги: турлари , миқдори, сифати


Истеъмол товарлари ижтимоий нафлилиги: турлари , миқдори, сифати

═



Ижтимоий қиймати

Нархи


═



ЯЛПИ ТАКЛИФ МИҚДОРИ

ЯЛПИ ТАЛАБ МИҚДОРИ
═



Инвестиция товарлари ва ишчи кучи ижтимоий нафлилиги: турлари, миқдори ва сифати


Инвестиция товарлари ва ишчи кучи ижтимоий нафлилиги: турлари, миқдори ва сифати

═

Ижтимоий қиймати

Нархи


═
6-chizma. YAlpi talab va yalpi taklif o‘rtasidagi nisbat.
Albatta, real hayotda bunday to‘la muvozanatlilik sodir bo‘lishi juda qiyin va murakkabdir. Lekin tovar va xizmatlarning u yoki bu turlari, miqdori va sifati bo‘yicha mos kelish hollari uchrab turadi. YAlpi talab bilan yalpi taklifning bir-biriga mosligi iqtisodiy muvozanat deb ham yuritiladi.
YAlpi talab egri chizig‘i va yalpi taklif egri chizig‘i kesishgan nuqta umumiqtisodiy muvozanatni ifodalab, bu holatga narxning muvozanatli darajasi va milliy ishlab chiqarishning muvozanatli real hajmi orqali erishiladi.
Iqtisodiyot doimiy ravishda makroiqtisodiy muvozanat tomon harakat qiladi va ma’lum darajada bu tenglik ta’minlab turiladi. Biroq, yalpi talab va yalpi taklifga ta’sir etuvchi omillarning o‘zgarib turishi natijasida muvozanat buziladi va iqtisodiyot yangi muvozanat tomon harakat qiladi.
YAlpi talab va yalpi taklif muvozanati yalpi taklif egri chizig‘ining qaysi kesmasida ro‘y berishiga qarab o‘ziga xos xususiyat kasb etadi.
YAlpi talab egri chizig‘i yalpi taklif egri chizig‘ini yotiq kesmada kesib o‘tsa, narx darajasi milliy ishlab chiqarish muvozanatli real hajmining shakllanishiga hech qanday ta’sir ko‘rsatmaydi. Bunda yalpi talab miqdorining o‘sishi milliy ishlab chiqarish real hajmining oshishiga, uning kamayishi esa bu hajmning kamayishiga olib keladi. Biroq, bu o‘zgarishlar iqtisodiyotdagi umumiy narx darajasining o‘zgarishisiz ro‘y beradi (7-chizma).
CHizmadan ko‘rinadiki, yotiq kesmada yalpi talabning o‘sishiga taklif egri chizig‘i bo‘yicha muvozanat nuqtasining o‘ng tomonga silijishi orqali javob beriladi. YA’ni, AD₁dan AD₂ga qadar o‘sgan talab miqdori iqtisodiyotda to‘liq foydalanilmayotgan ishlab chiqarish quvvatlarining ishga tushirilishi orqali milliy ishlab chiqarish hajmini Q₁dan Q₂ga qadar o‘stirish orqali qondiriladi.

R
AS

R₁
AD₂
AD₁

0 Q₁ Q₂ Q