Iqtisodiy indekslar
Vaznli o`rtacha indekslar
Download 0.56 Mb.
|
Iqtisodiy indekslar
- Bu sahifa navigatsiya:
- O`zbekiston iste`mol baholari indekslari (2004 y.)*
Vaznli o`rtacha indekslar
Vaznli agregat indekslar murakkab hodisalar o`zgarishini ayrim elementlarning ahamiyati va vazmindorligini hisobga olib ta`riflaydi. Inson hayotida, turmushimizda barcha hodisalar birday ahamiyat kasb etmaydi, ayrimlari muhim rol` o`ynasa, salmoqli qimmatga ega bo`lsa, boshqalari ikkinchi o`rinli hisoblanadi, ular ichida ahamiyatsizlari yoki arzimaydiganlari ham uchrab turadi. Shunday qilib, turli xil hodisalar o`zgarishini yagona indeksda umumlashtirish uchun ularning ahamiyatini nazarda tutib, har xil vazmindorlikda hisobga olish zarur. Bunday indekslar vaznli umumiy indekslar deb ataladi. Ular vaznsiz indekslarga o`xshab ikki usulda tuziladi: biri- yakka indekslardan tortilgan (vazmindor) o`rtacha indekslar hisoblash, ikkinchisi- ayrim indekslashtirilayotgan ko`rsatkichlarni vazminlashtirib umumiy agregat barpo etishga asoslanadi. Ilk bor ingliz olimi Artur Yung vaznsiz baho indekslarini teng vazmindor bo`lgani uchun tanqid qilib, 1811 yilda o`rtacha baho indekslarini vaznli shaklda tuzishni taklif etdi va amalda qo`lladi: (20) bu yerda: W -Yung vaznlari Hozirgi zamon statistika amaliyotida tortilgan arifmetik o`rtacha indeks quyidagicha tuziladi: bu yerda uy ho`jaliklarining umumiy agregat xarajatlarida ayrim tovar va xizmatlar (yoki guruhlarning) salmog`i, Wi ayrim tovar va xizmatlar xarid xarajatlari, Wj umumiy uy ho`jaliklari budjet xarajatlari. Odatda vaznlar bazis davr holatida olinadi. Bu holda miqdoriy ko`rsatkichlar uchun tortilgan o`rtacha arifmetik indeks bazis vazinli agregat indeksga teng. Chunki: sifat ko`rsatkichlar uchun ham bu indeks bazis vazinli agrugat indeksga barobar. Chunki: 3-jadval O`zbekiston iste`mol baholari indekslari (2004 y.)*
Bu yerda indekslar quyidagi tartibda hisoblangan. Masalan III chorak 2004 y: a) tovarlar guruhi uchun: b) tovar va xizmatlar uchun Vaznli o`rtacha indekslarni tortilgan garmonik o`rtacha indeks shaklida ham tuzish mumkin: (22) Agar vaznlar joriy davr holatida tuzilgan bo`lsa, u holda sifat ko`rsatkichlar (masalan, baholar) uchun: Demak, sifat ko`rsatkichlar uchun joriy vaznli garmonik o`rtacha indeks joriy vaznli agregat indeksga teng. Miqdoriy ko`rsatkichlar uchun ham u joriy vaznli agregat indeksga barobar, chunki (22a) Vaznli o`rtacha indekslar tortilgan geometrik o`rtacha shaklida ham tuzilishi mumkin2 (23) Vaznli o`rtacha indekslar ichida amalda qo`llanishi jihatidan eng qulayi tortilgan arifmetik indekslardir. Ularning surati ham, maxraji ham iqtisodiy ma`noga, predmetlilik xususiyatiga ega. Bozor iqtisodiyoti sharoitida bu indekslarni keng qo`llanishi ilmiy jihatdan asosli hisoblanadi. Download 0.56 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling