Iqtisodiy muvozanatlik qonuni va uning amal qilish mexanizmlari reja

Umumiy muvozanatlik - bu jamiyatning barcha extiyojlari (axoli, davlat, korxona) va milliy ishlab chikarish real xajmining o`zaro mos kelishlik darajasini bildiradi. Kiymat ifodasida bu muvozanatlik yalpi talab va yalpi taklifning nisbati orkali namoyon bo`ladi. Milliy iktisodiyotda ro`y beradigan barcha o`zgarishlar pirovard natijada yalpi talab va yalpi taklifdagi o`zgarishlar orkali ifodalanadi.
YAlpi talab tovarlar bozorida takdim kilingan pirovard tovarlar va xizmatlarga bo`lgan barcha aloxida talablar yigindisidan iborat. Iktisodiy muvozanatlik yalpi talab va yalpi taklifning tengaigini takozo etsa xam, amaliyotda ularning nisbati o`rtasidagi o`zgarishining mumkin bo`lgan xar xil variantlari mavjud bo`ladi. Jumladan:
• YAlpi talabning ortishi. Ipglab chikarish xajmi, milliy daromad va baxolarning o`sishi bilan birga boradi;
• YAlpi talabning tushishi. Ishlab chikarish xajmi, milliy daromad va baxolarning pasayishi bilan;
• YAlpi taklifning ortishi. Ipglab chikarish xajmining o`sishi bilan birga boradi va baxolarning tushishini keltirib chikaradi;
• YAlpi taklifning kamayishi va shunga mos ravishda ishlab chikarishning kiskarishi, baxolarning o`sishiga olib keladi.
Bu barcha shart-sharoitlar ideal xodda potentsial imkoniyag darajada vujudga keladi. Real xayotda esa umumiy muvozanatlik tarkibiy nomutanosibliklar, resurslardan samarasiz foydalanish, baxolarning bekarorligi, iktisodiy tsikl fazalarining o`zgarishi, bozor kon’yukgurasi, bozor sub`ektlari daromadlari va talabi tarkibidagi o`zgarishlar ta`sirida ta`minlanib boriladi.
Bunday sharoitda umumiy muvozanatlik xolatini (yalpi talab va yalpi taklif mos kelishi), turgun iktisodiyotdagi shartli umumiy muvozanatlik sifatida karab chikishni takozo etadi. Bu barcha aytilganlardan xulosa chikaradigan bo`lsak, umumiy muvozanatlik butun ijgimoiy ishlab chikarishning, mamlakat milliy iktisodiyotining mutanosibligidir.
Bu barcha tarmoklar, soxalar va iktisodiyot birlamchi bo`ginlarining bir me`yorda rivojlanishini ta`minlagan, iktisodiy faoliyatning barcha katnashchilari, barcha bozorlar va iktisodiy jarayon munosabatlarining ayrim tomonlari o`rtasidagi barkarorlik xarakteridagi bir kator muvozanatliklar tizimini o`z ichiga oladi.

1-chizma
Makroiktisodiy muvozanatlik va uning turlari.

Bu muvozanatliklarning shakllari turli-tuman bo`lganligi sababli ular aloxida xolda xususiy muvozanatliklar sifatida chikadi.