Iqtisodiyot asoslari pdf

Ek =E/YaIM x 100%, 

bu erda 

Ek

 - eksport kvotasi, 

E 

- eksport xajmi. 

Agar 

Ek

  q  10%  bo’lsa,  iqtisodiyotning  ochiqligi  maqsadga  muvofiq 

hisoblanadi.  Iqtisodiyot  ochiqligining  boshqa  ko’rsatkichi  import  bilan  YaIM 

munosabatidan kelib chiquvchi import kvotasi ko’rsatkichidir: 

Ik = I/YaIM x 100%, 

bu erda 

Ik

 - import kvotasi, 

I

 - import hajmi. 

Ochiqlikning  kompleks  ko’rsatkichlaridan  biri  deb,  odatda  tashqi  savdo 

kvotasi ko’rsatiladi: 

TSk = TS/YaIM x 100%, 

bu erda 

TSk

 - tashqi savdo kvotasi, 

TS

 - tashqi savdo oborotining hajmi. 

Jahon  xo’jaligi  tuzilmasi  xalqaro  iqtisodiy  aloqalarning:  tovar  va 

O`zbekiston iqtisodiyotining, bir nеcha o`n 

yillar  davomida  bo`lgani  kabi  tashqi  dunyodan 

ajralib  qolishi  hollariga  barham  berilganligi, 

mustaqil  tashqi  iqtisodiy  yo`l  shakllantirilib, 

amalga  oshirilganligi  iqtisodiy  islohotlar  birinchi 

bosqichining eng muhim natijasi bo`ldi. 

I.  Karimov 

 

---

 

60 

xizmatlarning  xalqaro  savdosi,  kapital  va  xorijiy  investisiyalar  harakati;  ishchi 

kuchi  migrasiyasi;  ishlab  chiqarishning  xalqaro  kooperasiyasi;  fan  va  texnika 

sohasida  ayriboshlash;  valyuta-kredit  munosabatlari  kabi  turli  xil  shakllarini  o’z 

ichiga oladi. 

Xalqaro xo’jalik aloqalarining asosini xalqaro savdo tashkil etadi.  

 

Xalqaro  savdo  nazariyasi  David  Rikardo  tomonidan  XIX  asr  boshlarida 

ishlab chiqilgan “taqqoslanma avfzallik” konsepsiyasiga asoslangan. 

Tahlil  shuni  ko’rsatadiki,  taqqoslanma  afzallik  tamoyilidan  foydalanishga 

asoslangan xalqaro ixtisoslashuv va erkin savdo natijasida umumiy tovarlar ishlab 

chiqarish  o’sadi,  mamlakatlarning  iste’mol  darajasi  ularning  ishlab  chiqarish 

imkoniyatlaridan yuqori darajaga etadi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Mahalliy  ishlab  chiqaruvchilarni  xorijiy  raqobatdan  himoya  qilish 

maqsadida, hukumat erkin savdo yuliga turli xil to’siqlar o’rnatishi mumkin. Savdo 

hajmini  cheklovchi  bunday  siyosat,  proteksionizm  deyiladi.  Savdo  cheklovlari 

import tariflari va notarif to’siqlar sifatida namoyon bo’ladi. 

Poshlina  (boj)  –  bu  import  qilinuvchi  tovarga  hukumat  tomonidan 

o’rnatiluvchi,  aksiz  solig’idir.  Notarif  to’siqlar  o’z  ichiga  import  kvotalari, 

lisenziyalar,  ixtiyoriy  eksport  cheklovlarini  qamrab  oladi.  Barcha  savdo 

cheklovlari  import  tovarlariga  ichki  narxning  o’sishiga  va  import  hajmining 

qisqarishiga olib keladi. Savdo to’siqlarini oqlash uchun proteksionizm tarafdorlari 

quyidagi argumentlarni keltiradilar: 

•  milliy mudofaani ta’minlash dasturi; 

•  ishchi o’rinlarini saqlab qolish; 

•  yosh tarmoqlarni xorijiy raqobatdan himoya qilish. 

Tarixiy  tajriba  bu  argumentlarni  ishonchli  tarzda  inkor  etib  kelmoqda. 

Proteksionistik savdo siyosatini ro’yobga chiqarish xarajat-lari undan olinayotgan 

foydadan ortiq qiymatni tashkil etadi.